Yapay Zekanın Hayatımızdaki Konumu
Yapay zeka; insan benzeri zeki makineler, özellikle zeki bilgisayar programları yapma bilimi ve mühendisliğidir. (McCarthy, 2004)
Nasıl ki 20. yüzyılda elektrik, insanlara “İşlerimizi kolayca halletmemize yarıyor.” dedirtmişse 21. yy için de bu cümlelerin yapay zekaya kurulduğunu rahatça söyleyebiliriz. Öyle ki, Stanford Üniversitesi profesörü Andrew Ng yapay zekanın “yeni elektrik” olduğunu söylüyor.(*) Baktığımız, çoğu zaman dokunduğumuz yerlerde yapay zeka ve işlevlerine rastlıyoruz. Hayatımızdaki yerine birkaç örnekle bakacak olursak:
- Evden çıkıp kuyruklarda zaman harcamadan faturalarımızı ödüyor,
- Yüzlerce, binlerce kilometre ötedeki hiç bilmediğimiz yollarda danıştığımız kişi oluyor,
- Telefonumuzu hızlıca açmak istediğimizde yüzümüzü saliseler içerisinde tanıyor,
- Bazı hastalıklarda o alanın doktorlarından daha iyi teşhis koyuyor. Örnek: CheXNet algoritması-zatürre teşhisi (*),
- Sanal asistanlar (örnek: Siri, Alexa) bir sınırı da olsa söylediğimiz şeyleri yapıp bize tepki veriyorlar.
Çocuklara Neden Yapay Zeka Farkındalığı Kazandırmalıyız?
İlerleyen zamanlarda hayatın daha da fazla alanına girebilecek potansiyelde bir teknolojiye şimdiden adapte olmaları, teknolojide tüketici konumundan üretici konumuna daha erken yaşta geçmeleri ve sadece izleyen değil yönlendiren de olmaları için öğrenmelerinde teşvik edici olabiliriz. Tabii bu yapay zekaya adım atmanın beraberinde neden-sonuç ilişkisi, analitik düşünce, olayları kavramanın gelişmesi gibi artılar getirebileceğini söyleyebiliriz.
Mevcut durumdaki çocuklar, doğdukları günden beri izledikleri filmlerden okudukları kitaplara kadar yeni teknolojilere aşina sayıldıkları için her gelecek olan nesilde bu teknolojileri kavramak daha da kolaylaşacak.
Nasıl Alıştırabilir, Öğretebiliriz?
Yapacağımız her şey mantığını ve temelini oturtmak adına olur, hoşuna gittiği taktirde kendisi araştırma yaparak o temelin daha da fazlasına sahip olacaktır. Burada belirli yaşa kadar teorik kısımdan söz etmek mümkün değil gibi, öyle olduğu taktirde çocuk bir ders olarak algılarsa sıkılabilir.
Bir yazılım dersimizin başlarında hocamız önce kendisi ilginç bir kod yazar, biz şaşırınca da “Sihir” diyerek güler ve sonra biz meraklanınca bu sihri ne kadar kolay yaptığını gösterirdi ve dersle değil duygularla öğrenirdik.
Duygusal ve Duyusal Öğrenme Yolları
Çevremdeki okul öncesi eğitmenlerinden ve kendim araştırarak edinmiş olduğum birikimlerimden birkaçı:
Okul Öncesi Faaliyetleri
Oynanan herhangi bir oyun/durumun içinde bu temeli basit eylemler ile oluşturabiliriz. Misal, “Eğer elindeki top kırmızı ise solundaki kovaya, mavi ise sağındaki kovaya doldur.” (koşul döngüsü kazanımı sağlar). Kağıt üzerindeki faaliyetlerde ise linkteki (*) gibi yandaki kareye aynı şekli taşıma işlemi yapabilir ya da yine kareli zeminde bir tavşanı havuca götürmek için ondan sözlü yönlendirme istenebilir(sağa-sola/yana, yukarı-aşağı gibi).
Eğlenceli Algoritmalar
Algoritma en genel tanımı ile; belirli bir problemi çözmek/amaca ulaşmak için tasarlanan yoldur. Sonuç olarak hem yapay zekanın hem de hayatın çoğu alanındaki durumların temelinde onu adım adım sonuca ulaştıran bir yol yatar ve bunu çocukken oyunlarla öğrenmeye başlamak büyük avantaj olur. Bu konuda, bir babanın çocuklarına algoritmayı öğretmek için “Bir kağıda adım adım görevleri yazarak benim fıstık ezmeli sandviç yapmamı sağlayabilir misiniz?” demesi ve ortaya çıkan eğlenceli uygulamayı bırakıyorum(*). Algoritma mantığını geliştirmek için adım adım nasıl çiçek sularız, ayakkabıyı giyene kadar en temelden (ayakkabıyı dolaptan aldım aşamasına kadar) hangi adımları izleriz gibi uygulamalardan başlanabilir. (Daha detaylı bilgi için: Bilim Şenliği-Çocuklar İçin Algoritma*)
Algo Digital
Okul öncesi için söylediğim tavşanı havuca götürme algoritmasının okumayı bilen çocuklar için oyunu. Oyundaki karakteri tavşanına götürmek için soldaki kod bloğuna adım adım nereye gitmesi gerektiğini birleştirerek sıralayıp ► (play) tuşuna basıyoruz. Her seviyede bir adım zorlaşarak ilerliyor. İnternet sitesinden (*) ya da Play Store’dan indirerek bu oyunu edinebilirsiniz.
Scratch Programlama Dili
8-16 yaş aralığındaki çocuklar için uygun olan, büyüklerin birkaç satır ile yazdığı kodları sevimli bloklar haline getirilmiş “sürükle bırak” versiyonu ile çalışan programlama aracıdır. Belirli seviyeye kadar çocuklara; X durumu gerçekleşirse ne olsun- gerçekleşmezse ne olsun, periyot, algortima gibi yetkinlikler katarken ilerledikten sonra animasyonlar, oyunlar ve sahneler yapabilme imkanı sunuyor. Kendi kendilerine ortaya eser çıkarmaya başladıkça daha özgüven sahibi olacaklarını düşünüyorum. Üstelik birkaç sene sonra programlama dillerine geçmeleri oldukça kolaylaşır. (Programlama linki *, Scratch eğitim linki *)
Ücretsiz-Çocuklar İçin Yapay Zeka Kursu
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından oluşturulan 1 Milyon İstihdam projesi kapsamındaki kurslardan bir tanesi. E-Devlet ile ya da hesap oluşturarak kaydolabilirsiniz. Kurs linkini * ‘a ekledim.
Kendimce Not
Dijital çağ olarak adlandırılan 21. yüzyılda yaşıyoruz ve bugünün çocukları 2060’ların büyükleri olacaklar. Oyalanmaları için ellerine telefon verdiğimiz dünyanın çoğu yerinde bir gerçek. Mühim olan yeri geldiğinde teknolojinin güzel yanlarını kullandırtarak faydayı alabilmek, bugün onlara attırdığımız bir adım yarın 10 adım olarak ilerlemesine sebep olabilir. Eminim araştırdıkça çok daha fazla yol edinebilirsiniz.
Kendinize çok iyi bakın ve sevgiyle kalın.
Bu yazı alıntıdır.