T.C. Merkez Bankası çıkardığı Yönetmelik ile kripto varlıkların alım-satımı noktasında bir yasak getirmemekle beraber, bu varlıkların alım-satımın yapıldığı borsalara fon aktarımı konusunda Banka ve Fintechlere ciddi kurallar getiriyor ve kullanıcıların fon transferi yapabileceği kanalları daraltıyor.
T.C. Merkez Bankası (“TCMB”) kripto varlıkların düzenlemesi konusundaki ilk adımını attı ve Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmeliği çıkardı. Merkez Bankası’nın konuya ilişkin açıklamasına şuradan ulaşılabilir.
Detaylara geçmeden şunu söylemek gerekir, bu Yönetmelik kripto varlık kripto varlık alım-satımını yasaklamamaktadır.
Yönetmelik temel olarak kripto varlıkların ödemeler alanındaki kullanımlarını düzenlemekle beraber, kripto varlık borsalarına para gönderimi/çekimi süreçlerindeki kanallara ve iş modellerine ilişkin düzenleme getirmektedir.
Dolayısıyla Kripto varlık borsaları nezdinde yapılan işlemlere devam edilebileceğini ancak bu kullanıcıların bu borsalara fon transferi yapacağı kanalların daralmasının söz konusu olduğunu söyleyebiliriz.
Kripto varlık nasıl tanımlandı?
Yönetmelik uyarınca kripto varlık, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanmış.
Bu tanım oldukça geniş ve şu an borsalar nezdinde işlem gören kripto varlıkları kapsamına alıyor. Ancak tanımda dikkat edilmesi gereken husus hariç tutulan değerler. Tanım, ilgili teknolojiler üzerindeki gayri maddi varlıkların “itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı” olarak nitelendirilmesi halinde kripto varlık kapsamına girmeyeceğini şerh düşüyor.
Bu istisna nedeniyle, -doğası gereği elektronik paraya yakınsayan- stabil coin’lerin bir elektronik para olarak kabul edilmesi halinde önce kripto varlık tanımından çıkması, bu nedenle de Yönetmelikteki yasaklara tabi olmaması düşünülebilir.
Yine kripto varlıkların Sermaye Piyasası Kurumu (“SPK”) tarafından türev araç vb. birer yatırım aracı olarak nitelendirilmesi halinde de aynı istisnadan faydalanılması mümkün olacaktır.
Bu konuya ilişkin sonuçları görmek için SPK ve TCMB’nin gelecekteki düzenlemelerini beklemek gerekecek.
Kripto varlıkların ödemelerde yasaklanması ne demek?
Yönetmelik, “kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz” ve “Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz” hükümleri ile beraber kripto varlıkların ödemeler alanındaki kullanımına geniş, muğlak ve katı bir yasak getiriyor.
Yönetmeliğin dayandığı 6493 sayılı Kanun’da “ödemeler” ibaresi özel olarak tanımlanmadığı için buradaki “ödemeler” terimi ile, paranın bir fonksiyonu olan ödeme aracı olarak kullanılma özelliğine atıf yapıldığı yorumu yapılabilecektir.
Bunu daha somutlaştıracak olur isek kripto varlıkların mal veya hizmet satın alımında kullanılması yasaklanıyor. Hükmün yazılışı itibariyle takas işlemlerini engellemesi mümkün gözükmese de hükümde yer alan “dolaylı şekilde kullanılması” ibaresinin TCMB tarafından nasıl yorumlanacağı önemli olacaktır.
Bankalara ve Fintechlere Kripto Varlık Borsalarıyla İşbirliği Yapma Yasağı
Yönetmelik ile bankalar, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı şekilde iş modeli geliştirmesi ve bu iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunması yasaklanıyor.
Bu yasağın kripto varlık borsalarının işleyişi ve kullanıcıların hayatına somut etkisi olacağını söyleyebiliriz. Bu yasağın bankalar ve Fintechlerin gerek kullanıcı deneyimini iyileştirmek gerek kullanıcıların işlemlerini hızlandırmak amacıyla kripto varlık borsalarıyla yaptıkları entegrasyonları engelleyebileceği söylenebilir; bir bankanın veya Fintechin mobil uygulaması üzerinden gösterilen bir borsa ara yüzüyle kripto varlık alım satımını buna örnek göstermek mümkün. Dolayısıyla kullanıcıların bundan böyle kripto varlık borsalarına para gönderimi normal bir para transferi olarak gerçekleştirmek durumunda kalacaktır.
Fintechlere Fon transferi Yasağı
Yönetmeliğin an can alıcı ve gündelik hayata etki edecek olan yasağı ise fon transferine ilişkin.
Yönetmelik ile beraber 30 Nisan 2021 tarihinden itibaren ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları kripto varlık borsalarına /borsalarından yapılan fon yani para transferi aktarımlarına aracılık edemeyecek. Ancak bankalar bu fon transferi yasağına dahil edilmemiş.
Dolayısıyla kripto varlık borsalarına/borsalarından yapılacak fon yani para aktarımlarının 30 Nisan 2021 tarihinden sonra sadece -izin veren- bankalar üzerinden yapılabileceğini söyleyebiliriz
Bugün gerek yurt dışındaki gerek yurt içindeki borsaların ödeme ve elektronik para kuruluşları üzerinden ödeme aldığı ve bazı bankaların bu fon transferlerini yapmadıkları dikkate alındığında kripto varlık borsalarına para gönderme konusunda kullanıcıların seçeneklerin ciddi şekilde azaldığını söylemek mümkün.
Değerlendirme ve Sonuç
TCMB’nin Yönetmeliği kamuoyunda yarattığı etkinin aksine kripto varlıkların alım-satımı veya vergilendirilmesine ilişkin bir düzenleme veya yasak getirmemektedir. Yukarıda belirttiğimiz üzere bu düzenleme ile temel olarak kripto varlıkların ödemeler alanındaki kullanımları düzenlenmekle beraber, kripto varlık borsalarına para gönderimi/çekimi süreçlerindeki kanallara ve iş modellerine ilişkin yasaklar getirilmektedir.
Yönetmelikteki en dikkat çekici nokta kripto varlıklara ilişkin iş modeli/iş birliği yapma yasağı hem bankalara hem Finteklere getirilirken; kripto varlık borsalarına/borsalarından fon aktarımı konusundaki yasağın sadece Fintechlere getirilmiş olmasıdır.
TCMB’nin Yönetmeliğin m.4/1 ve m.4/2’de “ödeme hizmeti sağlayıcıları” ve “ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları” şeklinde iki farklı terminoloji tercihinde bulunarak bankalar ve Fintechlere fon transferi noktasında farklı davrandığı görülmektedir.
Özetle, kripto varlık borsalarında işlem yapmak isteyen kullanıcılar bu borsalara para gönderme çekme işlemlerini sadece bankalar aracılığıyla gerçekleştirebilecektir.
Belirtmek gerekir ki, bu Yönetmelik kripto varlıkların gelecekte SPK’ya tabi bir yatırım aracı statüsüne alınmasını engelleyici nitelikte değildir. Bu konudaki düzenleme SPK tarafından ayrıca yapılabilecektir.
Öte yandan TCMB’nin dünyada kavram kanıtlama çalışması şeklinde çeşitli örnekleri olan merkez bankası dijital parası (CBDC-Central Bank Digital Currency) üzerinde çalışmalar yaptığı uzun süredir dile getirilmekteydi. TCMB’nin elektronik para veya başka bir hukuki başlık altında CBDC alanında düzenlemeler yapması da halen mümkün gözükmektedir.
Konuya ilişkin muğlaklıkların giderilmesi için TCMB’nin Yönetmeliğe ilişkin yayımlayacağı bir rehber kripto varlık kullanıcılarının da hareket alanını bilmesi açısından doğru olacağını düşünmekteyiz.