Konu: CRISPR adı verilen gen düzenleme yöntemiyle canlı organizmaların DNA’sında spesifik değişiklikler yapılabiliyor. Bunun hem olumlu hem de olumsuz ama kesinlikle çığır açıcı sonuçları var.
Neden yapılıyor: Bu teknoloji sayesinde insanları daha üstün kılmak veya zayıflıklarını gidermek amacıyla istenebilecek belli fiziksel değişiklikleri yapmak mümkün.
Olumlu örnek: Gen düzenleme, bebekleri HIV virüsüne karşı dirençli hale getirmek için insan embriyolarında bu hastalığa neden olan genin silinmesine yardımcı olabilir.
Olumsuz örnek: Bilim politikası ve uluslararası güvenlik uzmanı Piers Millett, gen düzenlemesinin biyolojik bir silah olarak da kullanılabileceğini iddia ediyor. Millett verdiği örnekte, kötü niyetli insanların gen düzenleyicisini havada asılı durumda bulunabilecek çok küçük tanecikler olarak da şekillendirilebileceğini ve insanların nefes alıp verdiğinde bunu içine çekmişse DNA’larının değişebileceğini söylüyor.
CRISPR teknolojisini kullanan oldu mu: Bildiğimiz kadarıyla oldu. Çinli He Jiankui dünyanın ilk genetiği değiştirilmiş bebekleri Kasım 2018’de “üretti”. Bunlar Lulu ve Nana isimli ikiz kız bebekler. Jiankui HIV virüsünün hücreye girmesi için kullanılan yolu bloke ettiğini söyledi.
Yasal mı: Ülkeden ülkeye değişiyor. ABD’de bu tür deneyler yasak ama örneğin Jiankui bu tasarım bebekleri dünyaya getirdiğinde Çin’de genetik tasarım araştırmaları için bir sınırlama bulunmuyordu. Jiankui’nun gen düzenlemesi sonrası ise, Çin devleti de regülasyon ve hukuki alt yapıyı oluşturma konusunda çalışmalar yürütüyor. Fakat genel anlamda, birçok ülkede bu alan gri bölge.
Etik mi: Çok tartışmalı. Hem kullanım amacı hem de gen düzenlemelerinin uzun dönemde yaratacağı sonuçların bilinmiyor olması bu konuda büyük etik endişeleri de beraberinde getiriyor.
Sonuç: Yine hızla gelişen bir teknolojiye hukuk ve bürokrasi aynı hızda cevap veremiyor. CRISPR’ın, tıpkı benzer birçok teknoloji gibi, doğru amaçlar için kullanılırsa ve sonuçlarını tahlil etmek için yeteri zaman verilirse, insanlar dâhil tüm canlılara yararı dokunabilir. Fakat global düşünce tarzı önemli. Bir ülke buna izin verip, diğeri izin vermezse ve bundan izin verenler avantaj elde ederse, bu etik duruşu olan ülkeleri de provoke eder. Bu teknolojilerde global bakış açıları olmalı ve buna yönelik bir hukuki alt yapı acilen oluşturulmalı.