İnsanları robotlaştırmaya, robotları da insanlaştırmaya çalıştığımız günümüzde etik kurallar epey tartışılıyor.
İnsanları nasıl robotlaştırıyoruz?
Yetkinliklerimizi artırmak amacıyla teknolojiden yararlanarak. Örneğin, Elon Musk’un Neuralink şirketi, yarattıkları cihazlar sayesinde, beyin ve bilgisayarlar arasında bir iletişim bağlantısı kurmaya çalışıyor. Her ne kadar ilk hedef felçli insanların telefonları veya bilgisayarları kontrol etmelerini sağlamak ve hayatlarını kolaylaştırmak olsa da, bu teknolojinin çok farklı alanlarda kullanıma açık olduğunu tahmin etmek hiç de zor değil. Musk misyonlarının insan beynini geliştirmek ve yapay zekâyla başa çıkabilmesini sağlamak olduğunu söylüyor.
Buradan yapay zekâya, yani robotları insanlaştırmaya geçelim. Bunu nasıl yapıyoruz?
Robotlara ve makinelere öğrenme yetkinliği vererek. Bir başka deyişle, bilgisayarlar, her bir yetkiyi programlamaya gerek kalmadan, yapay zekâ sayesinde konuyla alakalı verilere ulaşıp, kendi kendine öğreniyor. Öğrendiklerini de belli durumlarda kendi tercih ettiği gibi kullanıyor. Sağlıktan ulaşıma, savunmadan eğitime, birçok alanda uygulaması var. Satranç gibi birçok oyunda yapay zekâlar insanları yenmeyi başarıyor. Bu oyunların sayısı her geçen gün artıyor. Artık yapay zekâlar birbirilerine karşı yarışıyor. Yine robotların insanlaştığı bir başka örnek, sosyal medyada çok yer kaplayan Boston Dynamics robotları. Birçok insanın bile yapamayacağı fiziki ve zihinsel yetkinliklere ulaşıyorlar.
Bu hızla birbirine benzeyen iki varlık (insanlar ve robotlar) ileride yeni bir melez tür oluşturabilir. Fakat biz bu yazıda robotların insanlaştırılmasına eğilelim. Robotları insanlaştırmak sadece yardım almadan problem çözebilmekle bitmiyor. Problemi hangi etik değerlerle çözeceği de önem kazanıyor. Belki de yapay zekâ etik hukukçuları ve filozofları geleceğin en aranan insanları olur bu alanda.
Neden mi?
Otonom bir araba kaza riski taşıyan bir anda kendi yolcusunu mu tehlikeye atmalı yoksa karşıdan karşıya geçen bir çocuğu mu? Peki, bunun kararını yolcular mı seçecek yoksa bu etik değerler şirketler tarafından mı belirlenecek? Yoksa bu konuda devletler yol gösterici kanunlar mı yapacak?
Sonuç olarak ilk etapta kim olursa olsun, robotlar için rol model insanlar olacak. Robotlara da bu etik değerleri bizim etikliğimiz seviyesinde öğretebileceğiz. Bu da şimdiden sorunlara yol açmaya başladı bile.
Robotlar nasıl ayrımcı oluyor?
- İnsanların insani olmayan verileri: Veriler yeterli kalitede olmayabilir ya da insanlardaki mevcut önyargıları yansıtıyor olabilir.
- Kalitesiz veri: Derin öğrenme algoritması, insan yüzlerinden oluşan bir veri tabanında, daha çok beyaz tenli insan görürse, yüz tanıma sistemi, koyu tenli yüzleri tanımada kaçınılmaz olarak daha kötü performans sergiler. Bu da koyu tenlilere karşı daha yanlış sonuçlar vermesine sebep olabilir.
- Mevcut önyargılar: Amazon son yıllarda, işe alımlarda, başvuruda bulunanları bilgisayar programları aracılığıyla süzgeçten geçiriyor. Bunu da yapay zekâ ile önceki işe alımları baz alarak yapıyor. Fakat ortaya çıktı ki, yapay zekâ geçmişte insanların erkek adayları kadınlara göre daha çok tercih etmesinden dolayı yanlış bir terbiye almış. Bunun sonucunda da kendini böyle eğitmiş ve aynı şeyi yapıyor.
- Verilerin hazırlanması: Bile bile ayrımcılık da yapılabilir. Amazon örneğinden gidersek, yapay zekânın ulaştığı veri tabanı adil bir veri sağlıyor olsaydı bile, işe alım sürecinde belli ırklara öncelik verilmesi kriter olarak koyulursa, yapay zekâ önyargılı sonuç verir.
Önyargısız robotlar yaratmak ve onları önyargısız kullanmak bizlerin sorumluluğu. Fakat bunun denetiminin de yapılması şart. Hatta ceza sisteminin de oluşturulması gerekiyor. Terbiyesiz bir çocuk yetiştirirseniz, başlarda arkadaşlarına, komşulara ama sonunda da size o terbiyesizliği yapar. Bunu da robotların kapasitesi ve üstel gelişim paradigması ile beraber düşünürsek, dikkatli olmamız hayati.