Yunanlı tarihçi Thucydides, Peloponnes savaşını anlatırken, Atina’nın güçlenmesini kaldıramayan Isparta’nın çözümünün Atina’ya savaş açmak olduğunu açıklıyor. Politik bilimci Graham Allison, uluslararası ilişkiler tarihinde “Thucydides Kapanı”nın oynadığı rolü analiz ediyor. Yükselen bir güç ile mevcut hegemon güç arasında çatışma çıkma riskini ifade eden bir teori. Thucydides Kapanı teorisi, özellikle 2. Dünya Savaşı sonrası ülkeler arası ilişkilerin son 10 yılda değişime uğramasını; ABD’nin ticari gücünün zayıflaması, Rusya’nın saldırgan tutumu ve Çin’in giderek askeri, bilimsel ve ticari açıdan güçlenmeye başlaması sonucunda değişen ilişkilerin tehlikesi olarak çok gündeme gelmeye başladı.
Peki, Thucydides tehlikesi yalnız uluslararası ilişkiler için mi geçerli? Teknolojik gelişmelerin toplum katmanlarına getirdiği yıkıcı etki ve zaman zaman kontrolden çıkma ihtimali acaba aynı tehlikeleri başka türlü açığa çıkarmıyor mu? Özellikle sosyal medyanın gelişmesi ve bilgi akışının demokratikleşmesinden doğan toplumsal davranış değişiklikleri, yalan yanlış bilgilerin yayılması, kuşaklar arası gerilimin artması, potansiyel Thucydides kapanlarını başka alanlarda da yaratmıyor mu?
Küresel buzul çağındayız… Tüm dünya için geçerli olması gereken yeni bir anayasa tartışmasının zamanı geldi bile. ABD’deki en önde gelen yapay zeka eleştirmenleri, Amerikan hükümetinin koyması gereken kısıtlamalardan bahsediyor. Çin Halk Cumhuriyeti, kendi yapay zeka anayasasını oluşturduğu zaman zaten gerekli kısıtlamaları koydu. Ancak, bugün ülkeler arası akışkanlığın artması, yapay zeka programlarının eğitiminin demokratikleşmesi ve her türlü ülkeye yayılması, konuyu yalnız hakim ülkelerin tekelinde tutmuyor.
Asıl kapanın, çok değil birkaç sene içinde, mevcut yapıda direten yönetim sistemleriyle, hızlanan değişime ve yeni alışkanlıklara ayak uydurabilen kuşak arasında olacağını düşünüyorum. Bu da gerilimi daha da artacak. Gittikçe daha fazla, ulus devlet kurallarının ve düzenlemelerinin ne kadar yetersiz kaldığını görmeye başlayacağız.