Avrupa Birliği Komisyonu uzmanları tarafından geçtiğimiz hafta yeni yapay zekâ etik yönergelerini barındıran Policy And Investment Recommendations For Trustworthy AI raporunu yayımladı. 50’yi aşkın uzmanın katılımı ile hazırlanan bu rapor, Nisan ayında yayımlanan Ethics guidelines for trustworthy AI raporundan sonra ikinci rapor olup, ilk raporda belirtilen geniş etik çerçevesine ek olarak yapay zekâ finansmanı, nitelikli iş gücü, altyapı yatırımları, uygun yönetişim yapısı ve yasal çerçevelere de değinmektedir.
Ana hatları ile rapor aşağıdaki konuları ele almaya çalışmıştır:
- Yapay zekâ teknolojileri ile birlikte insanları ve toplumu güçlendirmek ve bu teknolojinin karanlık tarafına karşın korumak;
- Özel sektörde yapay zekâ kullanımını artırmak;
- Kamuyu sürdürülebilir büyüme ve inovasyon katalizörü olarak kullanabilmek;
- Yapay zekâ alanında araştırma geliştirme faaliyetlerini artırmak;
- Yapay zekâ için verilerin işlenebilmesine olanak sağlayacak altyapıyı geliştirmek;
- Gerekli görülen eğitim ve yetkinlik setini sağlamak;
- Uygun bir yönetişim yapısını ve yasal çerçeveyi oluşturmak;
- Yapay zekâya ayrılan fon ve yatırımları artırmaktır.
Rapor farklı alanları kapsamaya gayret gösterse de analistler tarafından ağır eleştirilere [1], [2] maruz kalmaktadır.
Örneğin: önceki raporda da yerini aldığı üzere, raporun hazırlanmasında katkıda bulunan uzmanlar yapay zekâ destekli kitlesel ölçekte bireylerin puanlanmasının yasaklanmasına ilişkin açık çağrıda bulunmaktadır. Bu bir bireyin toplumsal duruşunu değerlendiren, bu değerlendirmeler ışığında vatandaşları bazı haklardan yararlandırmak veya bazı haklardan men etmek için yapay zekâ kullanımına ilişkin uygulamaları ilgilendiriyor. Bu rapor özelinde açıkça dile getirilmemiş olsa da, Çin’de uygulamaya geçen vatandaş puanlama sistemine göndermede bulunuluyor (İngiltere’de yüz tanıma sisteminin önünden yüzünü kapatarak geçen bir vatandaş için £90 ceza yazıldığını unutmayalım).
Çin’de karşılaşılan bu kullanım politik ve sosyal kontrolü esas alan bir Orwellian aracı olarak gösterilmiş olsa da Batı’nın kredi ve kredi kartı puanlama sistemleri, sağlık erişimi için önemli bir güvence aracı olan sigorta puanlama kriterleri ile benzeri değerlendirme ve derecelendirme sistemlerinin yaklaşımının da yaklaşık aynı amaca hizmet etmek için kullanıldığı unutulmamalıdır. Dolayısı ile “puanlama” ile kastedilenin ne olduğu, yapay zekâ destekli bu yapılarda etik değerlerin neler olması gerektiği, eğer puanlama uygulamalarına karşı Avrupa Birliği kamu ile paylaştığı bu metinde belirttiği gibi “yasaklama” tavrı takınacaksa nasıl bir yönerge ile gerçekleştireceği açık bir şekilde dile getirilmelidir.
Raporun giriş kısmında yapılan çalışmanın derinlemesine bilgi vermediğini, yalnızca potansiyel olarak hızlı çözüm bulunması gereken alanlara ilişkin üst seviye önerilerini listelediğini belirtmektedir. Rapor içerisinde yer alan her bir başlık hem kamunun hem de özel sektörün mevcut iş yapış şekillerine doğrudan etki etmekle birlikte her biri farklı alanda yasal düzenlemelere ihtiyaç barındırmaktadır. Bu sebeple stratejik bir yol haritası ile aksiyon planlarının netleştirilmesi ve bu planlar ışığında Avrupa Birliği dahilinde ortak hareket edilmesi gerekliliği unutulmamalıdır.
Ülkemizde de bu konuda: EDAM’ın kaleme aldığı Why Turkey needs a National Artificial Intelligence Strategy politika dokümanı, Uludağ Ekonomi Zirvesi’nde Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofis Başkanı Ali Taha Koç’un duyurduğu Ulusal Yapay Zekâ Strateji Dökümanı hazırlığı, Başlangıç Noktası Liderlerinden Gülcan Yayla’nın koordinasyonunu yürüttüğü Kodluyoruz tarafından yapay zekâ için gerekli olan yetkinlik setini geliştirmek ve uygulamak için kurulan Yapay Zekâ Danışma Kurulu ile bu konuda adımlar atılmaktadır.
Umut ederiz ki bu alanda atılan adımlar, yapay zekâ alanında ülke stratejimizi belirlerken tüm resmi görmemize olanak sağlayacak derinlemesine araştırmaların ve tartışmaların önünü açar. Böylelikle Avrupa Birliği’nin hazırladığı raporda karşılaşılan derinlik, bazı konularda tutarlılık ve kapsayıcılık sorunları ülkemizdeki çalışmalarda görülmemiş olur.
Referanslar:
[1] https://www.accessnow.org/european-union-more-big-words-on-ai-but-where-are-the-actions/
[2] https://www.tagesspiegel.de/politik/eu-guidelines-ethics-washing-made-in-europe/24195496.html