Dünyadaki en güçlü insan kimdir? Bu soruya ‘Putin’, ‘Trump’, ‘Papa’ gibi cevaplar geliyor. Benim cevabım Mark Zuckerberg. Şirket içindeki adıyla Zuck 2,6 milyardan fazla üyesi olan Facebook’u tek başına kontrol ediyor. Dünyada hiçbir ülkenin 2,6 milyar vatandaşı, hiçbir dinin 2,6 milyar mensubu yok.
Zuck, şirketin borsa performansını tartıştığı son telekonferansında “Artık başkalarının hoşuna gitmek için prensiplerimizden ödün vermeyeceğiz” dedi. Bugüne kadar başkalarının hoşuna gittiğine inanmasındaki tuhaflık bir yana, gelin ödün vermeyeceğini söylediği prensiplerini tartışalım:
Zuck’ın birinci prensibi, bedava ürün sunup reklamdan para kazanmak. Eğer son günlerde “Telefonda tatile gideceğim dedim, Facebook’ta (veya 2011’de satın aldığı Instagram’da) önüme tatil reklamı çıktı” diyorsanız yalnız değilsiniz. Bedava ürün kullanmanın bedeli hedeflenmiş reklamlar görmek. Facebook üzerindeki reklamlar ve içerikler kişiye özel gösteriliyor. Yani ben paramı verip, özel hayatımı sergilemeden Facebook kullanmak istiyorum derseniz, böyle bir seçeneğiniz hiçbir zaman olmayacak. Zuck’ın ikinci prensibi ifade özgürlüğü. Kulağa hoş gelse de, Zuck için ifade özgürlüğü, mesela yalan siyasi reklamların bile bile yalan olduğu söylenmeden yayınlanabilmesi demek. Players are nowFor the professional gamblers, award-winning Casino Hold’em game powered by clickmiamibeach.com a secure 3D software is available. Facebook, normalde yalan haberleri, bağımsız kuruluşlarla birlikte çalışarak ‘yalan’ diye işaretliyor. Sadece siyasi reklamlara bu uygulamadan muafiyet getirilmiş durumda. ABD Başkan adayı Elizabeth Warren iktidara geldiğinde Facebook’un bu faaliyetlerine izin vermeyeceğini ilan ettiği için, Zuck altı ay önce Warren’ı bitireceğini söylemişti. Warren geçen haftaki Demokratik Parti önseçimlerde favori adaylar arasında sonuncu oldu.
Zuck’ın son prensibi ise şifreleme. Facebook, 2014’te satın aldığı WhatsApp ile tamamen entegre olarak, tüm yazışmaları baştan sonra şifreleyeceğini açıkladı. Özel hayatın korunması açısından ne güzel değil mi? Ama eğer Myanmar’da WhatsApp’tan yönlendirilen kalabalıklar tarafından ülkesinden sürülen bir Müslümansanız, Hindistan’da şifreli WhatsApp gruplarında inek kesti diye suçlanıp linçe uğradıysanız, Sudan’da Facebook’taki kapalı gruplarda satılan bir çocuk gelinseniz durum farklı.
Facebook, geçen sene Deloitte isimli danışmanlık şirketine Türkiye’deki KOBİ’lere etkisini anlatan bir rapor hazırlattı. Facebook’un veri zenginliği düşünülünce, raporun sadece kullanıcı anketi ve birkaç mülakata dayanması üzücü. Yine de bir veri dikkatimi çekti: Türkiye’nin en büyük e-ihracatçısı Modanisa’nın Facebook üzerinden satışı toplam cirosunun yüzde 40’ını oluşturuyor. Buna mukabil, Modanisa da pazarlama bütçesinin yüzde 40’ını Facebook’a harcıyor. Facebook bir eliyle verdiğini öbür eliyle alıyor. İki tutar tabii ki birbirinin aynı değil, ama en başarılı e-ihracatçımızın bile Facebook’a ne kadar mahkum olduğunun göstergesi. Oysa her şey ne güzel başlamıştı. 10 sene önce üniversiteyi bitirmeyip kendi işini kuran Zuck’ın dünyayı nasıl –bedavaya- birbirine bağladığını anlatan The Social Network filmini izliyorduk. Ama güç kirletir, mutlak güç mutlaka kirletir. Sosyal medya neden çöplüğe döndü diye sorarsanız cevap Facebook’un elindeki tekel gücüdür. Yaşı müsait olanlar 90’larda ülkemizde gazete dağıtım tekellerinin etkilerini hatırlar. Ne yazık ki bu sefer düşüncelerimizi yöneten tekelin Türkiye’de ofisi bile yok.