Verinin, sağlık hizmetlerindekinden daha değerli olduğu bir alan hayal edebiliyor musunuz? Önceki yazımızda yapay zeka ve blokzincirinin sağlık endüstrisini nasıl dönüştürdüğüne bir giriş yapmıştık. Sağlık durumu ile ilgili kritik endekslerin depolanması, izlenmesi ve yorumlanması, erken teşhis ile geç teşhis arasındaki büyük farkı yaratabilir. Reaktif yerine proaktif teşhis, hastalığın tedavisinden ziyade önlenmesi… Bu da bazı insanlar için yaşam ve ölüm arasındaki fark demek.
Yapay sinir ağları ve makine öğrenme algoritmaları bu kritik parametreleri ve sinyalleri yorumlamada ve hatta bazı hastalıkları teşhis etmede daha iyi bir hale geldi. Bir chatbot düşünün, sizin üzerinizdeki giyilebilir cihazlardan nabız, kan şekeri, metal seviyesi gibi verileri anlık çekip anlamlandırıyor, paralelde hastane kayıtlarındaki önceki tedavi bilgilerinize ulaşıyor, sizden şu an nasıl hissettiğinizle ilgili done alıyor ve hepsini tıpkı bir tıbbi asistan gibi harmanlayıp yorumluyor. Veriden bilgiye, bilgiden yoruma, yorumdan aksiyona ve aksiyondan etkiye giden değer zincirinin hepsini sizin sağlığınız için tamamlıyor.
Verimsizliğin en üst düzeyde olduğu sağlık sektörü gibi hantal bir yapı için gelin hep beraber bir hayal kuralım. Öyle bir dünya hayal edin ki, yapay zeka destekli asistanınız bütün tahlillerinize ulaşabiliyor, günlük olarak kan, tükürük, hormon, idrar analizinizin sonucuna bakıyor, olası sorunları erkenden tespit ediyor ve sizin en iyi tedaviyi almanız için doktorlara yönlendirmeler yapıyor. Hastaneye gittiğinizde sağlık personeli en iyi değerlendirmeyi yapabilmek adına son tıbbi geçmişinizin daha detaylı ve yapısal bir kaydına erişiyor. Tedavi devam ettikten sonra sağlık görevlisi tedavinin seyrini gerçek zamanlı izleyebiliyor, verilen ilaçların etkinliğini analiz edebiliyor ve hastane kayıtlarını otomatik olarak güncelleyebiliyor. Bu şekilde resmin sadece küçük bir parçasını değil de yüksek çözünürlüklü büyük resmi yukardan görüp çıkarım yapabiliyor. Asıl potansiyel şurada ki; toplanan bu veriler doğru şekilde anonimleştirilebilirse, tıp uzmanlarının tedavilerini iyileştirmelerine ve hastalara daha kesin bilgi vermelerine izin veren birçok ek veri sağlayabilir. Bu hayalin çıktısı ise hastalar için daha iyi, daha verimli sağlık hizmetidir.
Şimdi kurduğumuz hayalden gerçek dünyaya geri dönelim. Günün sonunda sağlık en büyük endüstrilerden biridir ve son derece karlıdır. Sektörün tüm ulvi misyonuna rağmen gözetim kapitalizminin tüm kuralları en sert haliyle burada da geçerlidir. Bir hizmeti iyileştirmek için kişilerin verisini toplama ve gözetim kapitalizmi arasındaki bulanık sınırlarda her zaman bir tansiyon olacaktır. Bunun son örneklerinden biri Amazon’un Alexa’sına bağlı cihazlar ile müşterilerin sağlık verilerini işleyebileceğinin duyurusu.
Amazon, Alexa üzerinde uygulama geliştiren ve sağlık sektöründeki düzenlemelere uyumlu 6 start up ile ortaklık yaptığını açıklayarak, Alexa sahiplerinin reçeteli ilaçlar için gönderilerin durumunu kontrol etmelerine veya bazı sağlık hizmetleri sağlayıcılarıyla acil durum randevuları rezervasyonu yapmalarına izin verdi. Bunlar küçük adımlar gibi görünebilir fakat Amazon için sağlık sektörüne geçmek için uzun vadeli bir stratejinin bir parçasını temsil ediyor. Müşteriler, kan şekeri sonuçlarını, kablosuz glikoz monitörleriyle iletişim kuran Alexa aracılığıyla izleyebiliyor ve analiz edebiliyorlar. Amazon, diyabet hastalarının sağlık durumlarını yönetmelerine yardımcı olmanın karlı bir iş olduğunu görmüş olmalı ki bu adımın bir sonrasında milyarlarca dolara tekabül ettiği tahmin edilen küresel bir pazar olan insülini de çevrimiçi olarak satın alabilmeyi sağlayan altyapıyı geliştiriyor.
Amazon, ilaçları doğrudan kullanıcılara göndererek çevrimiçi bir eczane şirketi olmayı hedefleyen Pillpack’i geçtiğimiz yıl 1 milyar dolara satın aldı. Geçen ay ise Amazon’un web sitesinde Pillpack için bir kayıt sayfası açıldı ve hizmetin kısa süre sonra kullanıma hazır olacağı belirtildi. Müşterilerin ilaçlarını yine bir Amazon şirketinden satın almalarını teşvik etmek için bunun yeni Alexa sağlık analiz becerileri ve veri yönetimi ile entegre edilmesi kaçınılmaz görünüyor.
Görünen o ki, regülasyon uyumluluğunu garantileyen Amazon, sağlık hizmetlerini yasal olarak tıp uzmanları, hastalar ve partnerlik yaptığı üçüncü parti uygulamalar ile paylaşmak için Alexa’yı kullanacak. Teşhis ve testlerden ilaçların satın alınmasına, dozların ayarlanmasından tedavinin izlenmesine, sonrasında da sonuçların takibine kadar tüm sürecin tamamen Alexa ve Amazon’un dağıtım kanalları üzerinden yapıldığını hayal edin… Müthiş bir verimliliğe ve karşılığında gözetim kapitalizmine hoş geldiniz. Amazon’un sağlık veritabanının potansiyel bir müşterisi olacak sigorta şirketleri şimdiden kuyruk olmuştur herhalde. Amazon’un veya Facebook’un sizden önce hamile olduğunuzu bildiği bir dünyada, sağlık sigortanızın fiyatı, sınırsız veri akışını analiz eden bir yapay sinir ağı puanı tarafından belirlenebilir.
Daha fazla endişe verici olanı, duygusal durumunuzu analiz etmek için benzer yazılımların kullanılmasıdır. Bu yöntem 2017 yılında diyabet yönetim planının bir parçası olarak kabul edildi. Diyabet hastalığı ile yaşamak stresli olabilir ve bu stres kan şekeri seviyenizi etkileyebilir. Ancak kan şekerinizi ölçen cihaz sesinizi ve kan şekerinizi kullanarak ruh halinizi analiz etmeye başlarsa ve bunu reklamları hedeflemek veya daha sonra diğer şirketlere satılan bir profilinizi oluşturmak için kullanırsa, daha iyi bir hizmet verme taahhüdü altında büyük bir gizlilik istilası haline gelebilir. Ve nihayetinde, aldığınız sağlık hizmetleri ile ilgili kararları veren algoritmalar, özel şirketler için kârları optimize etmek isteyen kod bütünleri olacaksa, Hipokrat yemininin 21. yüzyıl için dijital versiyonunu çıkarmakta fayda var.
Dijital ekonomide, hepimiz günlük seçimlerle ve değişimlerle karşı karşıyayız: rahatlık ve sürtünmesiz deneyim için mahremiyetten ödün vermek yeni çağın normali haline geldi. Çoğunlukla bize bir seçenek sunulmuyor, bir hizmet kullanmanın gerekli koşulu, hakkımızda veri toplaması ve veritabanlarında profillemesi oluyor. E-ticarette, sosyal ağlarda ve arama motorlarında olduğu gibi sağlık sektöründe de big4 kişisel verilerin ihlallerinin yanında küçük teknoloji oyuncularının pazara girişini de bloklayacağa benziyor. Foreign Affairs’in ‘’A Big Choice for Big Tech, Share Data or Suffer the Consequences’’ makalesinde önerdiği gibi sektörleri domine eden şirketler için bir veri-paylaşım yapısı kurulup tüm süreç regüle edilmedikçe bunun önü alınamaz. Sağlık hizmetlerinde veri toplama ve büyük veri analizinin birçok potansiyel yararı ile bu faydaları çevreleyen sömürü ve gizlilik ihlalleri potansiyeli arasındaki hassas denge gelecek yıllarda çok tartışılan bir konu olacağa benziyor. Biz de Başlangıç Noktası olarak bu konuyu gündemde tutup farkındalık yaratmayı önceliklerimizden biri olarak belirledik.
Referanslar:
https://singularityhub.com/2019/02/15/how-ai-is-rapidly-augmenting-healthcare-and-longevity/
https://emerj.com/ai-sector-overviews/machine-learning-medical-diagnostics-4-current-applications/
https://medicalfuturist.com/top-12-health-chatbots
https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2018-08-13/big-choice-big-tech