İnsanlık tarihi kadar eski olan savaş her ne kadar beraberinde yıkım ve gözyaşı getirse de yeni
teknolojik gelişmeler için itici bir güç olmuş ve halihazırda var olan teknolojilerin sıra dışı
kullanımları için de bir oyun alanı olmuştur.
24 Şubat 2022 tarihi, dünyanın diğer bölgelerine göre nispeten daha sakin kalan Avrupa için bir
dönüm noktası haline gelmiş ve 2.Dünya Savaşından beri Avrupa’nın gördüğü en şiddetli savaşın
miladı olmuştur.
Rus ordusunun başlattığı bu işgal yüzbinlerce ölü ve yaralıyı beraberinde getirse de gündelik
hayatta bizi sarmalayan teknolojilerin savaşta nasıl kritik bir rol aldığının emsali olmuştur.
Savaş süresince Rusya’ya uygulanan yaptırımlar Batı Menşeili teknoloji devlerine taraf
seçtirmek zorunda bırakmış ve Meta, Alphabet, Apple, Amazon, Microsoft gibi teknoloji devleri
Rusya’ya karşı tutum sergileme kararı almıştır.
Bu tutum Rus devletinden ziyade özellikle Rus vatandaşlarının gündelik yaşamlarında ciddi bir
etki bırakmış ve ürünlerini dünyaya duyurmada reklam kullanan Rus firmalarına da bir darbe
vurmuştur.
Elbette ki savaş sadece teknoloji firmalarını etkilemekle kalmamış var olan teknolojinin
kullanımı hususunda da mükemmel bir oyun alanı olmuştur. Öyle ki kripto teknoloji, mobil
uygulamalar, sosyal medya, yapay zeka ve uzay teknolojileri gibi gündelik hayatımız saran
teknolojilerde savaştan nasibini almıştır.
Kripto Teknoloji
Savaştan zarar gören Ukrayna’daki bankacılık sistemi özellikle bağışların toplanmasında
kriptonun rolünü ortaya çıkarmış ve Ukrayna hükümeti yayınladığı resmi kripto yardım
hesaplarına 100 milyon doların üzerinde yardım toplamıştır. Ayrıca dijital cüzdanlar sadece
yardım kampanyalarında değil bankadaki hesaplarına erişmekte zorluk yaşayan Ukraynalı
mülteciler içinde bir umut kapısı olmuştur.
Tüm bunlara ek olarak, kriptonun etkisi sadece Ukrayna’da değil geçtiğimiz temmuz ayında
kripto ödemelerini yasaklayan Rusya içinde üzerine uygulanan ağır yaptırımları aşabilmek adına
bir çare oluşturmuş ve uluslararası işlemler için kripto ödeme kullanımlarını serbest
bırakmıştır.
Mobil Uygulamalar
Savaştan belki de en çok nasiplenen alan mobil uygulamalar olmuştur. Ukrayna tarafında
özellikle sivil halk için hava saldırılarını önceden haber veren siren uygulamaları “Air Alert”,
çatışma bölgelerine yakın yaşayan vatandaşların Rus hareketliği gözlemledikleri noktaları ihbar
edebilecek “Diia app” ve “eVorog” gibi chatbot uygulamalar, savaş suçlarının resimli/videolu
kanıtla belgeleyebildiği edilebildiği ve soruşturulabilmesi için sisteme yüklenebildiği
uygulamalar türemişdir. Ayrıca Avrupa ülkelerine sığınan Ukraynalı mülteciler için kalacak yer
bulma ve iş bulma gibi yardımlaşma aplikasyonları da bir bir sahaya çıkmıştır.
İlginç bir kullanım alanı olarak ise savaşta hayatını kaybedenlerin yüz tanıma teknolojisine
“Clearview AI” sahip fotoğraf uygulamaları ile teşhis edildiği ve vefat bilgilerine ulaşıldığı
aplikasyonlarda kullanıma girmiştir. Rusya tarafı da tüm bu gelişmelere ek olarak özellikle tepki çeken uygulamalara imza atmıştır.
Öyle ki Ukrayna’daki çocuklara belli yerlerin fotoğraflarını, özellikle Ukrayna’ya ait kritik bina ve
pozisyonların fotoğraflarını, çektirip uygulamaya yükleyerek oyunda puan kazanmasını sağlayan
çocuklara yönelik tasarlanmış Pokemon-Go benzeri sinsi bir oyun uygulaması geliştirmiştir.
Sosyal Medya
Özellikle savaşın anlık olarak genel kitlelere duyurulmasında en büyük öneme sahip olan alan
Twitter, Instagram, Reddit, Tik-Tok, Telegram ve Facebook gibi sosyal medya araçlarıdır. Sosyal
medya şu anda savaşın anlık olarak takip edilebildiği ve dünya çapında farklı dillere ve farklı
bölgelere saniyelik olarak cephe hattında yaşanan gelişmelerin görsel ve yazılı şekilde iletildiği
bir alan haline gelmiştir. Sosyal medya özellikle her iki tarafında “dijital savaş” noktası haline
gelmiş ve her iki tarafta müthiş bir propaganda ve dezenformasyon savaşına girmiştir. Reddit
gibi mecralar aşırı-Ukrayna yanlısı tutum sergilerken, Telegram ve Tik-Tok gibi kanallarda ise
Rusya’nın propagandaları hüküm sürmektedir.
Ukrayna tarafı özellikle dış ülkelere yaptığı çağrılar için Twitter platformunu aktif bir şekilde
kullanmakta olup Ukrayna devlet başkanı Zelensky’nin günlük halka sesleniş videoları sosyal
medyada aktif bir şekilde sergilenmektedir.
Ukrayna tarafı için gönüllü olarak savaşmak isteyenlerin Enternasyonel taburlara katılımı
özellikle Twitter ve Facebook gibi sosyal medya üzerinden de sağlanmakta olunup, Rus tarafında
ise Rus askerlerinin ve ittifaklarının çatışma ve cesaret videoları Tik-Tok vb mecralarda
yayınlanmaktadır
Yapay Zeka
Yapay zeka doğru kullanıldığında belki de en büyük tehdit unsuru ortaya çıkarabilecek bir alan
olarak karşımıza çıkmaktadır. Savaşın başlarında özellikle Rusya tarafında “deepfake” teknolojisi
kullanılarak Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky’nin yüzü ve sesinin taklit edildiği bir video
yayınlanmış ve Ukrayna cephesinde savaşan askerlin moralini bozmak amacıyla “sahte
Zelensky’nin” Ukrayna askerlerine teslim olun çağrısı yaptığı bir video yayınlanmıştır. Yapay
zeka sadece Ukrayna-Rusya için değil Batıdaki diğer ülkeler içinde mükemmel bir test alanı
haline gelmiştir. Örnek olarak, Pentagon tarafından üretilen AI destekli savaş simülasyonu
programı için Ukrayna-Rusya savaşının çıktıları olası Rus taktiklerini tahmin etmek ve karşı-
senaryo analizleri için kullanmaktadır
Uzay Teknolojileri
Savaşın en başından beri kritik önemini korumuş alanlardan birisi de Uzay teknolojileri
olmuştur. Öyle ki her iki tarafta birbirini savaş başlamadan önce uzun bir süredir uydular
aracılığı ile gözlemlemiştir. Ayrıca, ABD tarafından halka açık bir şekilde yayınlanan Rusların
savaşa hazırlık görüntüleri ve Ukrayna sınırındaki askeri yığınak ve pozisyonların gökten
çekilmiş fotoğrafları, Rusya’nın niyetlerini, olası saldırı rotalarını ve bu rotadaki muhtemel Rus
kuvvetlerinin büyüklerini savaş başlamadan uzun bir süre önce ortaya dökmüştür.
Uydu fotoğrafları yayınlayan ve uzay teknolojisi alanında faaliyet gösteren özel bir firma olan
Maxar Technologies tarafından savaşın yıkımı da düzenli olarak belgeleyip halka açık bir şekilde
sunulmaktadır.
Tüm bunların yanı sıra anlık uydu görüntüleri basit bir gözlem niteliği amacını çoktan aşmış ve her iki taraf içinde birbirlerine isabetli füze saldırıları yapmak amacı ile aktif bir şekilde kullanılmaktadır.
Ayrıca Ukrayna’daki internet hatlarının zarar görmesi üzerine Ukrayna askerlerine birbirleri ile
iletişim kurabilmeleri için gereken yardım Twitterda yaptıkları bir çağrı ile karşılık bulmuş ve
Twitter fenomeni Elon Musk binlerce Starlink kitini Ukrayna’ya göndermiş ve askerlere gereken
internet erişimini sağlamıştır.
Ukrayna savaşı tüm şiddeti ile devam ederken teknolojilerin şaşırtacak kullanımları bahsedilen
kadarı ile sınırlı kalmayacak gibi görünüyor, savaş alevlendikçe ve her iki taraf daha farklı
kullanımlara yönelecek ve yeni kullanım alanları keşfedilecek gibi görünüyor. Tüm bu olup
bitenler ise gelecekteki savaşlar için gündelik yaşamdaki daha sade tabir edilebilecek teknolojin
kullanımını içinde bir emsal teşkil edecek gibi görünüyor.
Yesugay OBA
Yesugay OBA küresel bir danışmanlık şirketinde, yönetici danışman olarak çalışmakta va dijital
strateji ve dönüşüm alanında hizmet vermektedir. Yesugay günümüz teknolojilerine ve
teknolojinin kullanım alanlarına özel bir ilgi duymaktadır.