Konu: Ağlar ve bileşenler arasındaki etkileşim hakkında gündem yaratmaya devam edelim. Bunun için büyük resmi çizmeye çalıştığım geçen haftaki yazımdan sonra, bu sefer sektör bazında bir inceleme yapmak istiyorum. Ağların önemli değer potansiyeli oluşturduğu bir dal biyoloji.
Neden Biyoloji?: Ağ kavramı yeniden keşfedilmesi gereken bir konsept değil. Hem insanların hem de birçok diğer canlının vücudunda DNA’larımıza kodlanmış çok karmaşık ağlar mevcut. Bilim insanları “Hayat Kitabı” (The Book of Life) adını verdikleri fikirle, gezegendeki tüm canlı türlerinin genetik dizilimlerini ve bileşenler arasındaki ilişkileri çözmek için çaba gösteriyorlar. Bu araştırmalar hayatımızda yaşadığımız birçok probleme çözüm getirmemize yardımcı olabilir.
Nasıl?: Süper güçler sadece bilim kurgu filmlerinde görülmüyor. Bazıları doğada zaten mevcut. Örneğin, kaplumbağalar haftalarca oksijen olmadan hayatta kalabilir. Pitonlar bazı iç organlarını birkaç saat içinde yenileyebilir. Tüysüz köstebek fareleri, çok uzun ömürleri ve kanserojen maddelerle aynı ortamda bulunsalar dahi kanser olmamaları ile bir inceleme konusu. Tardigradlar ise biyolojik fonksiyonlarını geçici olarak durdurabiliyor ve böylece fizyolojik yeteneklerini koruyabiliyor. Bu hayvanları daha iyi anlamamız, insanların potansiyellerini geliştirmesi için çok büyük bir fırsat olabilir.
Şimdiye Kadar: Gen dizilimiyle ilgili ilk önemli proje, ABD devletinin fonlamasıyla “İnsan Genom Projesi” (Human Genome Project) oldu ve 2003’te tamamlandı. Projede, insan DNA’sını oluşturan temelin belirlenmesi ve insan genomunun tüm genlerinin hem fiziksel hem de fonksiyonel açıdan tanımlanması ve haritalandırılması amaçlandı. O günden bugüne bilim insanları halâ DNA’nın çok küçük bir kısmını çözebilmiş durumdalar.
Maliyetler Düşüyor: Gen dizilimindeki yavaş ilerlemenin sebeplerinden biri yüksek maliyetlerdi. Fakat bu fiyatlar zaman içinde değişti. Maliyet 2003’e kıyasla bir milyon kat daha düşük. Bu düşüşün ilk meyvelerinden biri de Earth BioGenome Projesi oldu. Birçok bilim insanı, yukarıda bahsettiğim İnsan Genom Projesi’nden ilham alarak bu projeyi Kasım 2018’de başlattı. Önümüzdeki 10 yıl boyunca, karada veya denizde yaşayan hücreli canlıların tümünün genomlarını çözmeye çalışıyorlar. Araştırmanın sonunda bilimsel araştırma için bir platform sağlayan açık bir veri tabanı oluşturacaklar. Birçok tıp fakültesi ve vakıf projeyi destekliyor.
Üretilecek Veri Miktarı: Earth BioGenome Projesi hedefine ulaştığında Twitter ve YouTube’da bulunan toplam veriden yaklaşık 1000 ila 2000 kat fazla veri üretmiş olacak.
Ağların Önemi: Ağların önemini bu yazıda biyoloji üzerinden anlatmaya çalıştım. İnsanlığın enerji, su, gıda, malzeme, sağlık ve ulaştırma konusundaki sayısız sorununun çözümü için fikir sahibi olabiliriz. Bunu etki yatırımıyla da birleştirebilen iş modelleri insanlığın çıkış yolu olacak diye düşünüyorum. Girişimlerde olduğu gibi küçük başlayalım ve kendi ülkemizde deneyelim.