Dünyanın en çok alıntılanan ilk 10 ekonomistinden biri, Ulusların Düşüşü isimli tüm zamanların en çok satan kitaplarından birinin yazarı, MIT Üniversitesi Elizabeth and James Killian Ekonomi Profesörü Daron Acemoğlu, Başlangıç Noktası’na samimi bir mülakat verdi. Yahya Özel’in kaleminden çıkan mülakatta Acemoğlu, Çin’in yükselişinin sürdürülemez olduğundan, yapay zekanın geçmiş teknolojik gelişmelerden çok da farklı olmadığına; Facebook, Google, Amazon, Apple ve Microsoft (kısaca: GAFAM) gibi teknoloji devlerinin tarihte eşi görülmemiş sektörel konsantrasyona ulaştıklarına, Blockchain devriminin merkezi yapıların (devletlerin) nam-ı hesabına büyüdüğüne kadar bir çok küresel meseleyi enine boyuna değerlendirdi…
Mülakatı hem orijinal dilinde, hem Türkçe olarak okuyabilirsiniz.
Başlangıç Noktası: Certain arguments about breaking up big-tech-companies have arisen; what would the implications of such an action be? Do you agree with the fact that at the platform level, competition confronts the existence of large returns to scale and/or network externalities, leading to natural monopoly situations and a winner-take-all scenario? What kind of problems do governments face as we are going into the era of mega-companies?
Prof. Dr. Daron Acemoğlu: The facts are clear. The level of concentration, for example as measured by the share of the largest few companies in an industry, has reached an all-time high in both the United States and Europe. The world has never seen anything close to the size of the largest 5 companies today, Apple, Alphabet, Amazon, Facebook and Microsoft. The reasons for this are less well understood. Some of this is because of “winner take all” nature of platform competition in the technology area. But my sense is that this is not the most major factor. The failure of antitrust on both sides of the Atlantic, but especially in the United States, is also critical. In the past too very large companies came to dominate their industries and large parts of the overall economy, most notably Standard Oil, AT&T and Microsoft in the 1990s, and they started stifling competition. The Department of Justice did take action and forced these companies to break up into smaller ones or prevented them from fully using their market power. This is completely missing today. My concern is that the domination of large companies implies not just higher prices for consumers but significantly affects the types of technologies that get developed. Dominant companies tend to block technologies that compete with them and gobble up small companies that could develop into rivals. This may mean less technological diversity, and ultimately listed logical change. But the solution is clear: more vigorous antitrust action.
BN: Do you agree with the fact that we are at the edge of a new phase in history due to emergence of technologies such as AI? To what extent are these technologies capable of disrupting our current economic models and markets?
DA: I think the implications of AI are often misunderstood and greatly exaggerated. First,the capabilities of AI both today and in the near future are much less than its proponents claim. Certain tasks and some jobs will be replaced by AI-powered new technologies, but in the near future, this will still tend to be the minority of jobs in the labor market. This is because almost all of the effort at the moment are directed at “narrow AI” which does not have the capability to replicate and compete with what humans do. This is for the simple reason that “broad AI” that could bring general intelligence is no more than the subject of science fiction at the moment. This may change, but probably not in our lifetimes.
Viewed in this perspective, AI is just another automation technology, and the world economy has gone through several of those, starting with the innovations in spinning and weaving technologies during the British Industrial Revolution, continuing with mechanization of agriculture in the second half of the 19th century and the first half of the 20th century, and more recently a variety automation technologies starting with numerical control machines, computerized numerical control, automatic industrial machinery, and robotics. The reason why we should care about the trends in AI is that automation technologies in general have important, and sometimes disruptive, implications for the labor market. They can reduce wages for certain groups of workers, they tend to reduce the labor share in national income (as they substitute capital for labor), and they do cause disruption. Therefore, even though there is no prospect that AI and other new technologies will make humans redundant, there is every possibility that AI will make some skills redundant, and may even reduce wages for a range of workers. Thus we need to be prepared. One important aspect of this is to identify which types of skills are complementary to AI and which types of skills can be replaced by AI. We then need to invest more in the complementary skills which will be useful for the careers of young workers who are investing in the skills and also to improve productivity by providing the types of skills that are likely to be useful for society to reach the full potential of AI technologies.
BN: It is often argued that new technologies might shrink the work force in such a case would a system like Universal Basic Income (UBI) be a viable option for the society? What kind of economic repercussions would it have? Folks like Bill Gates and Yanis Varoufakis [and many other] go as far as “taxing robots”… However, as per The Economist, “Waves of automation might necessitate sharing the wealth of superstar firms: through distributed share-ownership when they are public, or by taxing their profits when they are not.” How do you formalize the global workforce’s way out of this stalemate?
DA: Universal basic income is a bad idea. Some of its proponents are free-market extremists who are dreaming of replacing the welfare state (such as it is in the United States but of course much stronger in Europe) with a universal basic income. This would be a huge reduction in redistribution, and would have terrible consequences for social mobility. Some proponents are those who would like to increase redistribution, but this is a terrible way of redistributing income, because you are giving it to lots of people who don’t need redistribution. Good redistribution is targeted redistribution.
There is another important reason why universal basic income is a bad idea. With AI, robotics and automation, there will be a lot of workers who lose their jobs. We need to encourage them to get back into work in other occupations. That means work has to be rewarded. This is what negative income tax or earned income tax credit does. Universal basic income discourages work.
BN: When political power and economic institutions are more inclusive, nations prosper, as you and Prof. Robinson state in Why Nations Fail. However, the Internet eliminated many “gatekeepers” assigned to protect rules in place and created options that were then unseen. It disrupted existing economic value chains. Communication safety was breached by hackers. Blockchain put the future of the financial world [if not more] in question. Software erodes the product and service worlds. New industries and new ways of doing business create new options for countries that benefit from tax income and prevent countries which are not ready to give up this income. Political election mechanisms are tampered with by foreign countries… Are institutions of today well-equipped to facilitate the undergoing global technological revolution?
DA: Many people thought that the Internet would free communication and would be a force towards democratization, breaking the hold of authoritarian, autocratic leaders. I think the reality has turned out to be the opposite. The Internet involves an arms race. Whoever controls and invests more resources can derive an advantage. So authoritarian governments such as those in China and Iran have invested a lot of resources and thus stifled free speech and communication. The NSA in the United States has used the Internet and modern communication technologies to better snoop on people both domestically and abroad. We are now witnessing the next phase, where actors such as China and Russia, are using their resources in order to influence communication and civil society action outside of their borders. This is a very dangerous trend. Of course there will be new technologies, such as block chain, which will empower decentralized actors at the expense of states, but the arms race creates an advantage for states, such as China and Russia, which have resources and are willing to spend them in order to control information and stamp out free speech.
BN: A recent study published by the DIUx states that the Chinese government have used the open markets policy adapted by the USA to aid their own development through various technology transfer methods. The rapid advancement in technology, productivity growth and semi-closed market policy have benefitted China massively towards achieving their goal of eclipsing the US economy in the near future. Can one say that the extractive institutions have empowered China and inclusive institutions, as well as the liberal values, have weakened the USA, comparatively? Or, is china finally at the end of the road in terms of taking advantage of the liberal economic order to its own benefit? What is next for China then?
DA: China is still a low middle income country. It has not eclipsed the United States or Europe. But its size is a huge advantage; it enables China to emerge as a very powerful market, an assertive player in international trade and affairs, and a potential military superpower. I still stick to the prediction that James Robinson and I made in Why Nations Fail: the Chinese extractive path will run out of steam unless it manages to turn itself into an inclusive one (which seems unlikely).
BN: I want to follow up on my China question, your answer states that China cannot keep on with its current performance given the fact that its institutions are extractive. We know from your work that you favor inclusive institutions yet in your Foreign Policy article after Trump got elected you wrote the following “We have to keep reminding ourselves that we do not live in normal times, that the future of our much cherished institutions depends not on others but on ourselves, and that we are all individually responsible for our institutions. If we lose them to a would-be strongman, we have only ourselves to blame. We are the last defense.” this final paragraph of your article warns us about the vulnerability of inclusive institutions. You obviously state that such institutions would not be able to protect themselves faced with a predatory assault such as Trump’s, so where do we go from here? Facing both these internal and external threats, what happens to the country that we consider to be the Gatekeeper of the World order?
DA: Yes, I think no inclusive institutions are guaranteed to remain in their place. But I believe that the US is particularly vulnerable now because of polarization, alienation and discontent of a significant fraction of the population, and the specific combination of rhetoric and unscrupulous approach that Trump brought to the table. But I also think the US institutions were always weaker and perhaps less of a beacon for democracy and inclusivity than some other ones such as those that have achieved greater social mobility (Canada, Scandinavia and even Germany). But of course the US has a special place because of its size, wealth and military role.
BN: The health of Turkey’s economy is dire. Much of the growth of the last decade has been low-quality and pregnant with inefficiency. What is the way out of the upcoming recession [if not stagflation]? The trajectory of the recovery depends on the length of the preceding economic boom, some say; how long would it take Turkey to fully recover from the nearing crisis?
DA: There is no easy solution. The Turkish economy has structural problems resulting from its institutional slide over the last 10 years. The low-quality growth is a consequence of this. But over time these inefficiencies have led to a corporate sector that is vulnerable to bankruptcies (and this in turn creates dangers for the banking sector that is heavily exposed to this corporate sector especially to the construction and real estate industry). The best way to move forward is to improve institutions, make sure that Turkey does not suffer a run foreign capital, and restructure and recapitalize the corporate sector so that they are not brought down by their indebtedness.
Türkçe:
Başlangıç Noktası: Son dönemde büyük teknoloji şirketlerinin rekabet kurallarınca parçalanmasına dair görüşler yükselmeye başladı; böyle bir eylemin sonuçları sizce neler olur? Rekabetin platformlar düzeyinde büyük ölçeğe göre getiriler ve/veya ağ etkisinden doğan pozitif dışsallıklar ile ters düştüğüne, bu sebeple doğal tekelleşmeye ve yalnızca en başarılı rekabetçilerin ödüllendirildiği senaryosuna katılıyor musunuz? Dünya “mega şirketler” eksenine doğru kayarken, sizce devletler/hükümetler ne gibi zorluklarla karşılaşacaklar?
Prof. Dr. Daron Acemoğlu: Bulgular çok açık. Örnek vermek gerekirse, bir endüstrideki en büyük birkaç şirketin toplam içindeki payını ölçerek baktığımız endüstrideki temerküz, hem ABD hem Avrupa’da tüm zamanların en yüksek seviyesinde. Dünya tarihinde hiçbir zaman bugün Apple, Alphabet (Google’ın çatı şirketi), Amazon, Facebook ve Microsoft’tan (kısaca: GAFAM) oluşan beş büyük teknoloji şirketinin toplam büyüklüğü gibi bir büyüklük görmedik. Bunun sebeplerinin ise yeterince anlaşıldığını düşünmüyorum. Bir nedeni, teknoloji sektörünün tabiatı gereği platform rekabetinin yalnızca en başarılı rekabetçileri ödüllendirmesidir. Fakat hissiyatım odur ki, başlıca faktör bu değil. Hem ABD hem de Avrupa’da, bilhassa ABD’de, anti-tröst kurallarının yeterince işletilmemesi kritik öneme haiz. Büyük şirketlerin hem kendi endüstrilerini, hem de ekonominin önemli bölümünü domine ettiklerine, rekabeti öldürdüklerine geçmişte de şahit olduk; başlıcaları Standard Oil, AT&T ve 1990’larda Microsoft’tur. O dönemde [ABD] Adalet Bakanlığı düğmeye bastı ve bu şirketleri daha küçük parçalara bölünmeye itti veya rekabet/pazar güçlerini tamamen kullanmalarının önüne geçti. Bugün bu yaklaşımdan tamamen mahrumuz. Endişem odur ki, büyük şirketlerin tekeline bırakılan endüstrilerde yalnızca tüketici fiyatları yükselmiyor, aynı zamanda geliştirilen teknolojinin nevi de bu yönde değişiyor. Dominant şirketler kendileri ile rekabet edebilecek teknolojileri geliştiren küçük şirketleri ya engelliyor, ya da onları satın alıyorlar. Bu da teknolojik çeşitlendirmenin noksanlaşması ve zamanla algının bu yönde değişmesi anlamına geliyor olabilir. Ancak bunun çözümü çok nettir: Daha kararlı anti-tröst işletilmesi.
BN: Yapay zekâ ve benzeri yükselen teknolojilerin bizi tarihi bir dönüm noktasına getirdiğine inanıyor musunuz? Sizce yükselen teknolojinin, kurulu ekonomik düzeni ve onun mevcut modellerini akamete uğratması ne kadar mümkün?
DA: Yapay zekâ ve onun yaratacağı etkilerin genel itibariyle yanlış anlaşıldığını ve oldukça abartıldığını düşünüyorum. İlk olarak, yapay zekâ teknolojisinin etkileri hem bugün hem de gelecekte, yapay zekâ savunucularının öngördüğünden çok daha sınırlı olacak. Bir takım işler ve iş kolları yapay zekâ ile çalışan teknolojilerce ikame edilecek olsa da, bu durum yakın gelecekte, mevcut iş gücü piyasanın içerisinde yalnızca azımsanacak ölçüde iş kolları için geçerli olmaya meyilli. Bunun sebebi mevcut çalışmaların insanların yaptığı işleri ikame edemeyecek veya onlarla rekabet edemeyecek olan “dar kapsamlı yapay zekâ” odaklı sürmesidir. Külli zekâyı getirecek “geniş kapsamlı yapay zekâ”ya ise günümüzde ancak bilim kurgu filmlerinde rastlıyoruz. Bu belki ileride değişir; muhtemelen biz göremeyeceğiz.
Bu bakış açısı ile baktığınızda yapay zekâ, küresel ekonominin şimdiye değin tecrübe ettiği otomasyon fazlarından yalnızca bir tanesidir; İngiliz Endüstri Devrimi zamanındaki iplik ve dokuma teknolojisinden başlayarak, 19’uncu yüzyılın ikinci yarısı ve 20’nci yüzyılın ilk yarısına değin süren tarımdaki makineleşme ve yakın geçmişte hazinemize giren nümerik kontrol cihazları, kompütürize nümerik kontrol, otomatize edilmiş endüstriyel makineler ve robotik teknolojisi bunun en güzel örnekleridir. Yapay zekâya karşı önlem alma gereksinimimizin en önemli nedeni, otomasyon teknolojilerinin genelde iş gücü piyasası üzerinde önemli, bazen de yıkıcı etkilere sahip olmasıdır. Otomasyon, iş gücünün bir kısmı için ücretleri düşürebilir ve milli gelirden işgücü ödemelerine giden payı azaltabilir (çünkü işgücünü sermaye ile ikame ediyor) ve bunun yıkıcı etkileri olabilir. Dolayısıyla, yapay zekâ ya da benzeri yükselen teknolojilerin insan emeğini gereksiz kılacağına dair bir beklentimiz olmasa da, iş gücü içindeki bazı grupların becerilerini gereksiz kılabilir, ücretlerini düşürebilir. Tam da bu sebepten, hazırlıklı olmamız gerekir. Bunun için öncelik, hangi tipteki becerilerin yapay zekâ için tamamlayıcı, hangilerinin yapay zekâ tarafından ikame edilebilir olduğunu saptamaktır. Ancak böylece gelecek genç nesilleri yapay zekâ için tamamlayıcı beceriler ile donatabilir, toplum için buradan fayda yaratabilir, üretkenliği artırabilir ve yapay zekâ teknolojisinden tümüyle faydalanacak hale gelebiliriz
BN: Yükselen teknolojilerin istihdamı azaltacağı ve buna çözüm olarak Evrensel Temel Gelir (ETG) uygulanması gerektiği sıkça tartışılır oldu; sizce bunun iktisadi etkileri neler olur? Bill Gates’ten Yanis Varoufakis’e kadar uzanan bir kitle “robotlardan vergi alınmasını” gündeme getiriyor. The Economist’e [mecmua] göre ise, “Otomasyondaki yükseliş belki de süperstar şirketlerin servetlerini paylaşmalarını gerektirecek: Halka açık şirketler için hisse sahipliklerinin dağıtılması, şahıs şirketleri ve limited şirketler için ise kardan vergi alınması yolu ile olacak.” Küresel işgücünün bu açmazdan çıkış yolu nedir?
DA: Evrensel Temel Gelir (ETG) kötü bir fikir. Bunun bir kısım savunucuları refah devletini (ABD’de ve çok daha etkin biçimde Avrupa’da olduğu gibi) ETG ile değiştirmek isteyen vahşi serbest-piyasa yanlılarıdır. Bu, yeniden tahsisi fevkalade azaltır, sınıflar arası geçişkenliği öldürür. Öte yandan, ETG’nin bir takım savunucuları ise yeniden tahsisi artırmak isteyenlerdir. Fakat ETG, yeniden tahsisi artırmanın berbat bir yolu, çünkü yeniden tahsise ihtiyaç duymayan birçok insana temel gelir sağlıyorsunuz. En iyi yeniden tahsis, hedefi belli yeniden tahsistir.
ETG’nin kötü bir fikir olmasının bir başka sebebi daha var. Yapay zekâ, robotik ve otomasyon sebebiyle işlerini kaybeden birçok çalışan olacak. Bize düşen görev, onları yeniden işgücü piyasasına dönmeleri için cesaretlendirmektir. Bu da demek oluyor ki ödüllendirme, çalışma üzerine kurulmalı. [ABD’de] düşük ve orta düzeyli çalışan bireylere ve çiftelere uygulanan kazanılmış gelir vergisi kredisi veya negatif gelir vergisi buna güzel birer örnektir. ETG ise çalışmanın önünde caydırıcı bir faktördür.
BN: James Robinson ile birlikte kaleme aldığınız Ulusların Düşüşü isimli kitabınızda belirttiğiniz üzere, siyasi erk ve iktisadi kurumlar daha kapsayıcı olduğunda, ulusların refahı artıyor. Gel gelelim, İnternet devrimi o güne kadar sistemi koruyan “kapı bekçilerini” saf dışı bıraktı; kurulu iktisadi değer zincirlerini yıktı. İletişim güvenliği siber-korsanlar tarafından ihlal edildi. Blockchain devrimi, finans âleminin [şayet daha fazlası değilse] varlığını tehlikeye attı. Yazılımlar, ürün ve hizmetler dünyasını erozyona uğrattı. Yeni dönem iş yapış biçimleri ve nihayetindeki yeni endüstriler devletlerin vergi gelirlerinde bir eksen kaymasına neden oldu. Ülkelerin seçim sistemleri, bugün başkaca devletlerce manipüle ediliyor… Sizce bugünün kurumları, teknoloji devrimi ile gelen dip dalgayı göğüsleyebilecek mukavemette midir?
DA: Başlangıçta birçok insan İnternet ile birlikte iletişimin özgürleşeceğini ve İnternet’in demokratikleşmenin önünü açacağını, otoriter rejimleri ve otokratik liderleri ise frenleyeceğini düşündü. Bence gerçek bunun tam aksi yönünde vuku buldu. İnternet bir yarış haline geldi; kaynakları kim kontrol ediyor ve daha çok yatırım yapabiliyorsa, faydayı da o sağlıyor. Yeterli kaynağa sahip ve bu alana yatırım yapan Çin ve İran gibi devletler, İnternet’i ifade özgürlüğü ve haberleşmeyi engellemek için kullanıyorlar. ABD Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) İnternet ve modern iletişim teknolojilerini insanları gözetlemek için kullanıyor. Üstelik bunu hem ülke içinde hem de ülke dışında yapıyor. Bugün geldiğimiz noktada bunun bir adım daha ötesine tanıklık ediyoruz: Çin ve Rusya kaynaklarını diğer ülkelerin iletişim, haberleşme ve sivil toplum hareketlerini etkilemek, manipüle etmek için kullanıyorlar. Bu eğilim son derece tehlikeli. Pek tabii önümüzde Blockchain gibi âdem-i merkeziyeti kuvvetlendiren, merkezi yapıların (devletlerin) nam-ı hesabına gelişen teknolojiler olacak. Fakat İnternet’in tetiklediği bu yarış, Çin ve Rusya benzeri bilgi akışını kontrol etmek isteyen ve ifade özgürlüğünü baskılamakta beis görmeyen devletlere avantaj sağlıyor.
BN: ABD Savunma İnovasyon Birimi (DIUx) tarafından kısa süre önce yayımlanan bir çalışmaya göre Çin hükümeti, ABD’nin savunuculuğunu yaptığı serbest piyasa politikaları yardımıyla gerçekleştirdiği teknoloji transferi sayesinde kendi ülkesel kalkınmasına kayda değer fayda sağladı. Teknolojisindeki hızlı gelişme, üretkenlik artışı ve yarı-serbest piyasa politikaları Çin’in gelişmesine olağanüstü katkı sağlarken, belki de gelecekte ABD’yi yakalama ve geçme şansını da yarattı. Sizce “dışlayıcı kurumlar” Çin’i güçlendirirken, “kapsayıcı kurumlar” ve liberal değerler ABD’yi görece zayıf kılmış olabilir mi? Yoksa Çin, liberal ekonomik düzeni kendi faydasına kullandığı bir dönemin sonuna mı geldi? Öyle ise, Çin için bir sonraki adım nedir?
DA: Çin hala orta-alt gelir düzeyinde bir ülke. Ne ABD, ne de Avrupa’yı sollamış durumda. Fakat büyüklüğü çok büyük bir avantaj; Çin’in çok kuvvetli bir pazar olarak yükselmesini, uluslararası ilişkiler ve uluslararası ticarette iddialı bir oyuncu olmasını ve potansiyel bir askeri güç odağı olmasını sağlıyor. Ben hala James Robinson ile birlikte Ulusların Düşüşü’nde yürüttüğümüz tahmine sadık kalma taraftarıyım: Çin’in takip ettiği dışlayıcı politikanın gücü, şayet kendi yapısını bir noktada kapsayıcı kurumlara evriltmezse (ki bu pek mümkün gözükmüyor) bitecektir.
BN: Diyorsunuz ki Çin mevcut büyüme performansını sürdüremez, çünkü “kapsayıcı kurumlar”a sahip değil. Çalışmalarınızdan biliyoruz ki “kapsayıcı kurumlar” büyüme ve refahın yayılmasında kritik öneme sahip, ancak Donald Trump’ın ABD Başkanı seçilmesini müteakip Foreign Policy’de kaleme aldığınız “Trump’a Karşı Son Kale Biziz” başlıklı yazınızda şu ifadelere yer veriyorsunuz: “Kendimize sürekli normal zamanlarda yaşamadığımızı hatırlatmalıyız; geleceğin el üstünde tutulacak kurumları hiç kimseye değil, bizlerin bugün takınacağı tutuma bağlı ve her birimiz, bireyler olarak, kurumların geleceğinden mesulüz. Eğer onları bir güçlü-adamın hırslarına kaybedersek, bunun ayıbı da yalnızca bizleredir. Biz, son kaleyiz.” Yazınızdan alıntılanan bu son paragraf, aslında kapsayıcı kurumların ne kadar kırılgan olduklarının bir göstergesidir. Açıkça belirttiğiniz üzere, bu kurumlar otokratik liderlere karşı kendilerini savunmakta muktedir değillerdir. Bugün hem dâhili, hem de harici bedhahlarına bakarak, liberal düzenin mutlak kapı bekçisini [ABD] nasıl bir gelecek beklediğini öngörüyorsunuz?
DA: Evet, hiçbir kapsayıcı kurumun kendi kendine ayakta kalabileceğine inanmıyorum. Fakat ABD’nin bugünkü durumu sui generis. Çünkü bugün Trump’ın ahlaki değerleri hiçe sayan söylemleri ve tutumu ile toplumun önemli bölümünde yarattığı kutuplaşma, ötekileşme ve hoşnutsuzluk hâkim. Fakat öte yandan, sınıflar arası geçişkenliğin çok daha yüksek olduğu Kanada, İskandinavya ve hatta Almanya ile kıyasladığınızda, ABD’de kapsayıcı kurumların hep görece zayıf olduğunu ve demokrasisinin bir neferi olmadığını düşünüyorum. Ancak ABD’nin büyüklüğü, sahip olduğu kudret ve askeri güç pek tabii onu özel bir yere konumlandırıyor.
BN: Türkiye ekonomisinin durumu vahim. Son 10 yıldaki büyümenin büyük bölümü kalitesiz; bu büyümeye üretkenlik artışı eşlik etmiyor. Sizce yaklaşan resesyondan [şayet stagflasyon değilse] çıkışın reçetesi nedir? Bazı araştırmalara göre resesyonun derinliği, resesyondan önceki iktisadi büyümenin ne kadar uzun sürdüğü [kredi kanalının dezenformasyonu] ile doğru orantılı; sizce Türkiye’nin içine sürüklendiği krizden çıkması ne kadar sürer?
DA: Kolay bir çözüm yolu yok. Türkiye ekonomisi, son 10 yıldaki kurumsal erozyondan kaynaklanan yapısal sorunlara sahip. Düşük kaliteli büyüme bunun bir sonucu. Fakat zamanla bu yetersizlikler iflasa karşı savunmasız olan şirketler kesimine yol açmıştır (ki bu da ağırlıkla özel sektör ve bilhassa inşaat ve gayrimenkul sektörleri üzerinden taşıdığı yüksek kredi riski ile bankacılık sektörü için büyük tehlikeler yaratır.) İlerlemenin en iyi yolu, kurumları geliştirmek, Türkiye’nin yabancı sermayenin kaçışından dolayı zarar görmeyeceğinden emin olmak ve kurumsal sektörü ve sermayenin kompozisyonunu yeniden yapılandırmaktır. Böylece kurumlar borçlanma sonucunda devrilmeyecek duruma gelmiş olurlar.