Covid-19 hepimizi birçok konuda hazırlıksız yakaladı. Günlerdir her ortamda tartışmalar yapılıyor, önerilerde bulunuluyor. Bu konulardan birisi de şüphesiz dijital dönüşüm. Hepimiz dijital ortamlarda buluşuyoruz, eğitim alıyoruz, işlerimizi sürdürmeye gayret ediyoruz, toplantılar yapıyoruz. Üretimi bir taraftan durdurmamaya, şirket işlerimizi devam etmeye çalışırken bir taraftan da hem kendimizin hem de çalışanların sağlığını korumaya çalışıyoruz. İşin ilginç ve bir o kadar güzel olan yanı dijital dönüşümün gerekliliğini ve sağlayacağı faydaları biz konu uzmanlarının yıllardır büyük bir çabayla anlatmaya çalışırken bir virüsün çok kısa bir sürede ortaya koyması. Evet dijital dünya olmasa hayatımızı ve işlerimizi sürdürmek çok daha zor olacaktı. Dijital dönüşümü anlamış ve bir nebze gerçekleştirmiş olan şirketlerin bugünleri göreceli olarak daha rahat geçiyor. Artık akıllı otomasyonlar, robot kullanımı, uzaktan erişilebilirlik, anlık gerçek verilere ulaşabilme ve veri analizleri, yapay zeka destekli çözümler ve entegrasyonların varlık sebeplerinin daha anlaşılır olduğunu düşünüyorum. Özellikle şirket yöneticileri ve karar vericiler için dijital dönüşüm bir hedef olarak yol haritalarına girmiş olması beklenen bir sonuç. Karantina günlerinin bitiminde pek çok şirket dijital dönüşüme dört elle sarılacak ve bir an önce dönüşmek için çalışmalara başlayacak. İşte bu noktada potansiyel bir tehlikenin ve olası bir yol kazasının şirketleri beklediğine dikkat çekmek istiyorum.
Virüs öncesi dijital dönüşüm çalışmaları yapan şirket yöneticilerinin sorduğu şu soruyu karantina günlerinin ardından hızlıca dönüşüme girişen ve çözümlere sarılan şirket yöneticilerinin de ileride sorma olasılığı yüksek.
“En pahalı ERP aracını aldık, en popüler CRM yazılımını tercih ettik, MES gerek dediler yatırım yaptık, robot sizin ihtiyacınız dediler kullanmaya başladık ama hala bir verim alamadık, hala rakamlar değişmedi. Bir de üstüne dijital dönüşümü başaramadığımızı söylüyorlar, dijitalleşmede bir adım atamadığımızı tespit etmişler. Sorun nedir anlayamıyoruz, nerede hata yapıyoruz?”
Gerçekten de sorun nerede?
Bu sorunun tek bir cevabı var: Dönüşümü anlayamamak.
Endüstri 4.0, Tarım 4.0, Akıllı Üretim, Akıllı Sağlık gibi kavramlar fark ettiyseniz artık tek bir tanımda birleşiyor; Dijital Dönüşüm. Daha önce yeni dijital çağı yakalamak için dijital teknolojileri kullanmaya başlamak, dijital ortamlarda çalışmak yeterli görünürken diğer bir deyişle dijitalleşme işin temeli denilirken artık dönüşüm üzerine bütün çalışmalar. Artık bütün odak dijital dönüşüm ifadesinin dönüşüm kısmında. Geçen yıllar içerisinde yaşanan örnekler, kurulan sistemlerden alınan sonuçlar gösterdi ki dijitalleşme işin sadece bir ayağı. Önemi inkâr edilemez ama kesinlikle yeterli olmadığı yaşanan başarısız dijital dönüşüm projelerinde görüldü. İstediğiniz yatırım yapın, en son dijital teknolojiler ile şirketinizi donatın sadece teknolojinin dijitalleşmesi olarak gördüğünüz sürece başarılı olamıyorsunuz.
İşin sırrı şu: dönüşüm bir bütünlük içerisinde yapılması gereken bir yolculuk, bütünü oluşturanların ise iş yapış şekli diğer bir deyişle süreçler, insan ve teknoloji olduğu bir değişim hikayesi. Dijital dönüşüm tanım olarak dijital teknolojilerin olanaklarından tam olarak yararlanmak için iş faaliyetlerinin, yetkinliklerin ve iş modellerinin birlikte dönüşümü olarak veriliyor.
Firmanızda işleri nasıl yaptığınızı, hangi adımları izleyeceğini gösteren, iş yapış şeklinizi tanımlayan süreçleriniz yoksa ya da var ama çok hantal ise kurumsal kaynaklarınızı planlamayı ve en verimli şekilde kullanmayı sağlayacak ERP yazılımı size ne kadar faydalı olabilir? Aynı şekilde üretim süreciniz sorunlu ise kuracağınız MES performansını beğenebilir misiniz? Benzer şey CRM ve diğer dijital araçlar için de geçerli. Tanımlı ve yalın olmayan bir süreç için kullanacağınız dijital bir araç mucize yaratamaz sadece işinizi çok düşük bir oranda iyileştirebilir. Dolayısıyla önce yapmanız gereken süreçlerinizi dönüştürmek.
Dijital dönüşümünün amacı verimi ve kaliteyi artırmak, maliyeti düşürmek. Bunun için dijital dönüşüm temeli veriye dayanıyor. Dönüşüm diyor ki her şey ve her yerde veri üret, bunları topla, paylaş, analiz et ve karar ver. Böylece konu ne olursa olsun (ürün, iş yapış şekli, kişi veya proses) bir değer üretebilirsin.
Bu nedenle dijital veri kültürünü benimsemek, görünebilirliği ve izlenebilirliği sağlamak, siloları ortadan kaldırmak, tüm süreçleri veri paylaşacak şekilde entegre edebilmek temel hedefler olmalı. Modüler ve tekrar edebilir yapılar kurmak, bunları ortak tanımlarda buluşturmak, birbirleriyle veri iletişimini diğer bir deyişle ortak çalışmayı sağlamak, karar mekanizmalarında veriyi ve veri analizini ön plana almak bunun için yapılabilecekler. Görüldüğü gibi bunlar şu ana kadar kullandığımız geleneksel iş yapış veya işe bakış açımızdaki dönüşümler, değişiklikler.
Dijital dönüşüm etkisindeki yeni dünyada müşteri istekleri ve deneyimleri de değişiklik gösteriyor. Firmanız yıllardır donanım çözümü sağlayan, ürünlerinde yazılım bulunmayan bir firma iken şimdi ürünlerinden veri toplayarak arıza olasılığını önceden tahmin eden, üründeki sorunu daha önceden çözerek müşterisine işinin kesintiye uğratmaması gibi faydalı bir hizmeti de sunan firma olabilirsiniz. Dijital teknolojiler kullanarak müşterilerinizle buluşabilir, onların davranışlarını analiz ederek daha doğru daha amaca yönelik ürünler ve hizmetler sunabilirsiniz. Bu kısım da klasik iş modeli yapısında dijital dönüşümün etkisi.
Peki insan, çalışanlar? İşte bu nokta dijital dönüşümün en hassas, göz ardı edilen ve belki de en önemli bileşeni. Başarısızlıkla sonuçlanan dönüşüm projelerinin arkasındaki sebebin çalışanları bu projeye ortak etmemek, yok saymak, çalışanların dijital yeterlilik ve yeteneklerini geliştirmemenin olduğu konu uzmanları tarafından dile getiriliyor. Farkındalık eğitimleri, dijital teknolojileri anlatmak ve öneri sistemleri şiddetle tavsiye ediliyor. Çalışanlarıyla birlikte bu yolculuğa çıkmayan firmalar ne yazık ki yolda yalnız kalıyor ve ilerleyemiyor.
Görüldüğü gibi teknoloji ve dijital araç kullanım kısmı dijital dönüşümün “dijital” bileşeni, belki de edinilmesi en kolay olanı. Eğer yeterli kapitali bulursanız satın alabilirsiniz. Ama iş “dönüşüm” bileşenini başarmakta. Bu bileşen tamamen size bağlı ve emek isteyen kısım. Önce anlamak ve kabul etmek, sonra da çalışmak ve alışkanlıkları değiştirmek, dönüştürmek.
Karantina sonrası gireceğiniz dijital dönüşüm yolculuğunda bir yol kazasına uğramamak için doğru noktadan başlamak, adım adım yola devam etmek en doğrusu.