Hatırlarsanız, Mark Zuckerberg’in İsrail’li akademisyen Yuval Harari’yi konuk ettiği, teknolojinin geleceği sohbet serisini önceki yazılarımızdan birinde işlemiştik. İnternetin, profillemenin, sosyal ağların insanlığın geleceğini nasıl şekillendireceğini iyi ve kötü yanlarıyla, etik çerçevesinden değerlendirmiştik. Facebook, konu internetin veya yapay zekânın etiği olunca diğer internet devlerini temsilen genelde öne çıkarılan, dünyadaki insanların düşüncelerini ve bakış açılarını değiştirmede etkisi en yüksek olan platform. Şimdi bütün bunların yanında finansın geleceğine de el attı. Zuckerberg, 18 Haziran’da Facebook’un kayıtzinciri teknolojisine dayanan dijital para birimi Libra’yı lanse etti.
Libra diğerlerinden çok farklı
Libra hem Facebook platformlarının güç verdiği para birimi olması hem de Paypal, Stripe, Mastercard, Visa gibi finans devleri, Uber ve Lyft gibi ulaşım şirketlerini de içeren 40 devi arkasına aldığı için diğerlerinden çok farklı. Ussal Şahbaz, son yazısında Libra’nın neden kriptoparaların anası Bitcoin’den farklı olduğunu detaylarıyla yazmış. Yazıda anlatılan farklar sayesinde Libra kullanımının hızla yayılması bekleniyor. Özetle:
- Bitcoin kayıtzinciri tamamen dağıtık, ama Libra kayıtzincirine birkaç merkezi takas noktasından giriliyor. Yani Libra’yı belli yerlerde alıp satabileceksiniz. Bu sayede Libra sisteminin saniyede 1000’den fazla işlem kaldırması bekliyor. Aynı sayı bitcoinde bir elin parmaklarını geçmiyor. Yani bitcoin özgür ama yavaş. Libra işlemleri hızlandırmak için merkezileşmeye gitmiş.
- Libra’nın arkasında 2,3 milyar kullanıcısı ile dünyanın sosyal medya tekeli olan Facebook var. Libra, Facebook içinde özellikle Whatsapp ve Messenger’dan gönderildiği zaman açık kayıtzinciri altyapısı kullanmayacak. Bu kadar geniş kullanıcı tabanı ve hızlı altyapı ile yayılımı çok kolay olacak.
Cambridge Analytica Skandalı Gözümüzü Açtı
Libra, Instagram, WhatsApp ve Messenger gibi sosyal platformlar da bu projeye dahil edildiği için tüm dünyada 2.7 milyar kullanıcıyı hedefleyen bir dijital para birimi olarak doğdu. Facebook, Cambridge Analytica skandalından beri, hükümetler, aktivistler ve halkın çoğunluğunun eleştirilerinde boğuldu. Cumhurbaşkanı Trump’ın 2016 seçim kampanyası için anlaştığı firma, 50 milyondan fazla Facebook kullanıcısı hakkında özel bilgilere erişip Amerikalı seçmenlerin kişiliklerini profilleyerek, davranışlarını çeşitli araçlarla etkiledi. Buradaki düşünce, kişilerin Facebook’ta neler sevdiklerini temel alarak kişilik özelliklerini haritalamak ve daha sonra bu bilgileri dijital reklamlarla izleyicileri hedeflemek için kullanmaktı. Bu skandal, internet devleri için artık hiçbirşeyin eskisi gibi olmayacağı bir devrin fitilini ateşledi. Bu skandaldan birkaç temel çıkarımımız oldu. Öncelikle Facebook’un kullanıcılar için ücretsiz ve eğlenceli bir deneyimden ziyade veri biriktiren bir canavar olduğu ortaya çıktı. Unutmayalım ki bir online ürün bedavaysa aslında ürün sizsiniz. Ayrıca, Facebook’un hakkımızda tuttuğu veriler sadece çok güçlü bir kaynak değil, aynı zamanda yanlış ellerde son derece tehlikeli olabiliyormuş, bunu da çok net gördük.
Libra Merkez Bankaları için Bir Tehdit mi?
Kullandığı programlama dili, kayıtzinciri teknolojisi geliştiricilerinin Libra’yı şu andaki ikinci en büyük kripto para olan Etherium’a şimdiden rakip olarak göstermesini sağladı. Bazılarına göre ise Libra merkez bankalarını tehdit ediyor, ancak hiç kimse Libra’nın gelebileceği noktayı tam olarak kestiremiyor. Hali hazırdaki yorumlar, genelde mantıksal bir temele sahip olmayan varsayımlar. Libra’nın ne kadar yaygınlaşacağı tamamen hükümetlerin seçimlerine bağlı. Bu para birimini, egemen para birimini tamamlayıcı olarak kullanılmasını kabul edebilirler ancak kripto paranın hiçbir zaman yerleşik para birimlerinin yerini alamayacağı tahmin ediliyor. Facebook Libra’yı savunurken diyor ki: “Zamanla, insanlar ve işletmeler için, bir düğmeye basarak faturaları ödemek, bir kod taramasıyla bir fincan kahve satın almak veya nakde gerek duymadan toplu taşıma araçlarını kullanmak gibi ek hizmetler sunmayı umuyoruz’’
Libra’nın Pozitif Yanı:
Dünyadaki gençlerin çoğunun bankalara erişiminin olmadığı bir ortamda paralarını dijital cüzdanlarında tutabilmek için bir araca ihtiyaçlar var. Dünyadaki birçok insan için, temel finansal hizmetlere erişim bile lüks bir hak iken, dünyadaki yetişkinlerin neredeyse yarısı aktif bir banka hesabına sahip değilken Libra’nın bu boşluğu doldurması olası. Kaldı ki bu rakamlar gelişmekte olan ülkelerde çok daha vahim seviyelerde ve özellikle kadınların ekonomiye dahil olmaları bu ülkelerde çok problemli.
Veri Mahremiyeti Açısından Güvenli (En azından teoride)
Libra, öncelikli olarak 1 milyarı cep telefonuna sahip, tahminen 1.7 milyar bankaya erişimsiz nüfusu hedef almaktadır. Bu insanlara, Libra Token’i kullanarak ucuz ve anında ödemelere olanak sağlayan bir kayıtzinciri altyapısı sunmaktadır. Ayrıca Libra’nın Facebook’a ait olmadığına ya da Facebook tarafından kontrol edilmediğine dikkat çekmek isteriz, Cenevre merkezli bir platformdur. Libra Ağı kimliğinizi veya hakkınızdaki hiçbir bilgiyi saklamaz; depoladığı tek şey bir cüzdan adresi, bir cüzdan bakiyesi ve işlemlerinizin geçmişidir. Ancak Libra ağını kullanmak için bir Terazi cüzdanına ihtiyacınız olduğunu unutmayın, bu amaçla Facebook “Calibra” adlı bir cüzdan inşa etti. Libra, gelecekte ödemeleri kolaylaştırmak için WhatsApp, Instagram ve Messenger ile etkileşime girerek Libra ağındaki herhangi bir son kullanıcıya veya Libra’yı kabul eden herhangi bir mağazaya veya satıcıya bu platformlar üzerinden ödeme yapmanıza imkan sağlayacak. Facebook, Calibra cüzdanında takip ettiği verileri, Facebook ağındaki diğer verilerle beraber analiz edip çıkarımlar yapmamaya, 3. Parti platformlarla paylaşmamaya dair taahhütlerde bulunuyor fakat ikinci bir Cambridge Analytica skandalının olmayacağını kimse garanti edebiliyor.
Sonuç:
Tüm bu tartışmanın sonucu olarak diyebiliriz ki yaklaşmakta olan dijital para biriminin faydalarının yanı sıra riskleri de bulunuyor. Ancak üstel teknolojileri temel alan her dönüşüm gibi, kimse bu dönüşümün de nerelere gidebileceğini tam kestiremiyor. Yakın zamanda Türkiye Bilişim Vakfı bünyesindeki Blockchain Türkiye Platformu’nun liderliğinde, Libra’nın enine boyuna tartışılıp, Türkiye’de bir Libra Node’unun kurulup kurulmaması gerekliliğinin konuşulacağı bir yuvarlak masa toplantısı yapılacak. Bu toplantının sonuçlarını takipçilerimizle paylaşacağız.
Referanslar:
https://techcrunch.com/2019/07/03/facebook-libra-cryptocurrency/
https://tokenhell.com/facebooks-libra-pros-and-cons-of-trending-digital-cryptocurrency/
https://11fs.com/blog/is-libra-from-facebook-a-ploy-to-get-your-data