Bundan binlerce yıl önce ikili ilişkilerde olduğu gibi güven hala günlük hayatımızın en önemli unsurlarından biri. Güven üzerine ilişki, iş veyahut herhangi bir etkileşim kurarız. Lakin güven olgusu gün geçtikçe değişen, gelişen, yeni normlarla yeniden tanımlanması gereken bir hal aldı ve alması da gerekiyor. Çünkü fizyolojik olarak ne biz neandertaller gibiyiz artık ne doğa ne de bireyler arası kurulan ilişkiler. Şartlar değiştiği gibi artık güven ve benzeri olgular ile ilgili neler düşündüğümüz de değişti ve değişiyor. Eski güven olgusu artık ihtiyaçlarımızı karşılamıyor.
Dijital çağda güvenin hangi normlar ile ve nasıl değişmesi gerektiği konusuna girmeden önce geçmişten günümüze güven olgusunun nasıl değişiklikler gösterdiğine bakmak faydalı olacaktır. Yerleşik hayata geçmeden bireyler arası kurulan ikili güven ilişkilerine, yerleşik hayata geçilince bir de yerel güven olgusu eklendi. Yani bireysel düzeyden topluluk içinden tanıdığımız kişilere karşı olan güven düzeyine çıktı. Topluluk güveni beraber yaşadığımız topluluğa ve o topluluktaki her bir bireye olan güvenin temelini oluşturdu.
Yerleşik hayatın ilerlemesi ve yeni ihtiyaçlar, daha önce benzeri görülmemiş yapıların ortaya çıkmasına neden oldu. Bu yeniliklerin başında kurumlar gelir. Yani yönetim, sağlık, güvenlik ve benzeri sebepler için kurulan kurumlar. Kurumlar her ne kadar insanlar tarafından oluşturulan ve genellikle soyut olgular üzerine kurulan yapılar olsa da her kurumun toplumda bir karşılığı ve dolayısıyla bir işlevi var. Bu işlev de insanların günlük yaşamlarını etkileyecek düzeyde işlevlerdir. Örneğin yönetim için kurulan hükümdarlıklar, o hükümdarlıklarda yaşayan bireylerin nerelerde çalışacağından, ne kadar maaş alacağına kadar birçok noktada etkisi olan kurumlardı. Tüm bu nedenlerden dolayı da güven olgusuna yeni bir katman eklendi. Kurumsal güven. Yani yaşadığımız ülkede veyahut topluluktaki kurumlara olan güven. Adalet Bakanlığı’na olan veyahut olmayan güvenimizden, Facebook, Amazon vb. kurumlara olan güvenimize kadar hangi kuruma nasıl güvendiğimizdir kurumsal güven.
Uzun yıllar boyunca kurumsal güven günlük hayatımızın önemli bir parçası oldu. Lakin önceden de belirttiğim gibi değişen günlük hayatımızın ihtiyacını ancak değişen bir güven olgusu karşılayabilir. Artık merkezi otoriterilere güvenimiz eskisi kadar yüksek değil ve gelişen teknoloji ile yeni bir olguya ihtiyacımız var. Cambridge Analitica, Avast, Volkswagen ve adını sayamayacağımız kadar çok olan bu ve benzeri örnekler bizi yeni bir güven arayışına itti. Bu arayış da hayatımıza yeni bir güven katmanı eklemiş oldu. ‘’Distributed Trust’’ veyahut dağınık güven olarak tanımlayabileceğimiz yeni güven formu. Bu güven formu eski formların aksine bireylerin birebir dahil olduğu ilişkilerin ötesine geçen ve sadece iki taraflı bir güven ilişkisinden çok bireyin ‘’benim gibiler’’ diye düşündüğü bir ağa olan güvenini temsil ediyor. Yani günlük hayattaki bir örneklem üzerinden ilerlersek ayakkabı alacağımız ayakkabıcıya güvenden çok o ayakkabıcıdan alışveriş yapmış bireylerin yorumlarına güveniriz. İşte dağıtık güven, merkezi otoritelerden çok o sistemi oluşturan bireylerin sistem hakkındaki görüşlerine olan güvendir.
Merkezi otorite ve ona olan güven birçok durumda ortadan kalkamayabilir. Yani Amazon’da alışveriş öncesi baktığımız yorumlara güvenimiz kadar Amazon’a olan güvenimiz de önemli bir yer teşkil ediyor. Lakin yeni teknolojiler ile merkezi otoriteleri de ortadan kaldıran durumlar söz konusu. Bunların başında blockchain teknolojisi gelmekte. Örneğin herhangi bir merkez bankası olmadan bir para biriminin basılmasını sağlayan blockchain teknolojisi sayesinde merkezi bir otorite olmadan sadece o ağın içinde bulunan üyelere ve dolayısıyla teknolojiye olan güvenimiz, blockchain yapısına güvenmemizi sağlıyor. Birçok kişi için bu durum hala güvenilmez addedilse de yakın geleceğin güven formu olacağı kesin.
Teknolojinin her an milyarlarca insan tarafından kullanılması kendimizin dahil farkında olmadığı bir çok kişisel verinin yayılmasına neden oluyor. Hayatımızdan çıkarmamız mümkün olmayan teknolojinin bu yeni yapısı için işi sadece merkezi otoritelere güvenerek ilerletmemiz mümkün değil. Aksine böyle bir çağda dağıtık güven seviyemizin en üst noktada olmasını sağlamalıyız ki riski minimize edebilelim.
Unutmayalım ki dijital çağ, başkalarına olan güven seviyemizi yükselttiği gibi bazı alanlarda da bu güveni inanılmaz derecede düşürdü. Bakalım yeni teknolojiler bu güveni sağlamaya yardım edecek mi?