Tarihin şafağından bu yana insanlık, dünya üzerindeki varoluş amacını devamlı olarak sorgulamış, hakikatin kaynağına doğru olan bu düşünsel yolculuğunda, sorularının cevaplarını önceleri metafizik daha sonra ise bilimsel yaklaşım yöntemleri vasıtasıyla bulmaya çalışmıştır. Platon’un mağara alegorisindeki idealar ve onların yansımaları ayrımından, popüler sinema kültürünün başyapıtlarından biri olan ‘’The Matrix’’ filmine kadar, halen asıl gerçekliğin aslında duyu organlarımız yardımı ile algıladığımız fiziksel dünya dışında bir yerlerde olabileceği üzerine düşünmeye devam ediyoruz.
Günümüzde ‘’Yaşadığımız Evren Bir Simülasyon mu?’’ sorusunu artık sadece Nick Bostrom gibi dünyaca ünlü düşünürler değil aynı zamanda Elon Musk gibi popüler iş insanları ve girişimciler de dile getiriyorlar. Gerçek dünyaya ait gördüklerimiz belki de doğrudan Platon’un tasvir ettiği gibi zincire vurulmuş bir şekilde mağara duvarındaki yansımalardan ibaret değil elbet (belki de öyledir) ama süper bilgisayarlar tarafından yürütülen bir evren simülasyon programında yaşıyor olma ihtimalimiz de hiç de az değil.
Tüm bu sorulara cevap bulmak için geliştirdiğimiz ileri teknolojiler ise her ne kadar bizleri hakikatin kaynağını anlamaya her geçen gün bir adım daha yaklaştırsa da aynı zamanda bizlere içerisinde yaşadığımız fiziksel dünyaya alternatif sanal deneyimlerinde kapılarını aralamakta. Kapsayıcı teknolojiler olarak adlandırılan Extended Reality (XR) teknolojileri, işte tam da burada fiziksel dünyamız ve içerisinde algıladığımız gerçeklik ile bilgisayar kaynaklı her türlü görsel, işitsel veya dokunma duyusuna dayalı veriyi birleştirerek, insanların daha önceden yaşamadıkları bir gerçeklik deneyimine dalmalarına yola yardımcı oluyor.
Extended Reality (XR) yani Genişletilmiş Gerçeklik kavramı aslında Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality), Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) ve Karma Gerçeklik (Mixed Reality) teknolojilerinin hepsini kapsayan bir terim olarak düşünebiliriz. AR / VR / MR teknolojileri XR spektrumunun farklı alanlarında yer alıp, kullanıcıyı mevcut gerçeklikten tamamen izole etmesine (Sanal Gerçeklik) veya onu bilgisayar kaynaklı unsurlar ile zenginleştirmesine (AR) kadar değişik yaklaşımlar benimsemektedir.
Bilindiği gibi 1970’li yıllardan itibaren hızla gelişen işlemci kapasiteleri ve bilgisayar donanımları ile Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) ve Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) teknolojilerinin pratik anlamda uygulamaları çeşitli alanlarda görülmeye başlandı. Not: Artırılmış Gerçeklik (AR) & Sanal Gerçeklik (VR) teknolojileri hakkında daha fazla bilgi almak için ilgili yazıya göz atabilirsiniz.) Hem VR hem de AR teknolojileri öncelikli olarak eğitim ve saha operasyonlarında kullanılmak üzere başta Amerikan ordusu olmak üzere savunma alanında kullanılmıştır.
AR ve VR’a göre yeni yeni duymaya başladığımız Karma Gerçeklik terimi ise (Mixed Reality) ise ilk olarak 1990’lı yılların başında duyuldu. 1994 yılında Paul Milgram ve Fumio Kishino’nun ‘’A Taxonomy Of Mixed Reality Visual Displays’’ adlı makalesinde yer alan terimin yaygınlaşması aslında 2016 yılında Micorosoft HoloLens ve firmanın bu alandaki gelecek vizyonunun yayınlanması ile oldu diyebiliriz.
Karma Gerçeklik, kısaca hem AR hem de VR teknolojilerinin özelliklerini bir arada barındırabilen, genellikle giyilebilir gözlükler ve donanımlar yardımı ile oluşturulan gerçek zamanlı deneyim türü şeklinde özetlenebilir. Artırılmış Gerçeklik (AR) terimi daha çok objeler üzerinde görsel & işitsel zenginleştirme için kullanılırken, Karma Gerçeklik (Mixed Reality) ‘de eklenen sanal öğelerin gerçek mekânın bir parçasıymış gibi hareket etmesinin yanısıra, ortama ait görüntü ve seslerin değiştirilip, yeniden kullanıcıya sunulmasına kadar daha ileri seviye deneyimleri de kapsamaktadır. Karma Gerçeklik (Mixed Reality) aslında AR ve VR’ın eş zamanlı bir arada bulunması ve kullanıcının her iki türlü deneyimi de yaşayabilmesine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda Microsoft HoloLens gibi Karma Gerçeklik donanımları, kullanıcıların herhangi bir ekran veya el kumandası olmadan, tamamen el hareketleri uygulamalar içerisinde etkileşimine izin vermektedir.
XR teknolojileri ve donanımları diğer tüm alanlarda olduğu gibi artan işlemci kapasiteleri ve buna karşın hızla düşen maliyetler sebebiyle, hayatımıza çok daha hızlı bir şekilde girmeye başladı bile. Kapsayıcı XR teknolojilerinin insanlar için giderek vaz geçilmez olmasındaki temel sebep ise kullanılan donanımlar yardımı ile kullanıcıların bilgisayar kaynaklı verileri istedikleri anda ve istedikleri yerde gözlerinin önünde görebilmelerine olanak sağlamasıdır. Bu veriler gerçek mekânlar ve objeler üzerinde görüntülenebilirken aynı zamanda kullanıcının tamamen sanal ortamlar içerisinde VR modunda da deneyimlenebilir.
Peki, XR teknolojilerinin geleceğinde bizleri neler bekliyor? Aslında yakın zamanda piyasaya sürülen yeni Oculus serisi ve tanıtımı sene başında yapılan, 2019 yılı içerisinde de satışa çıkacak olan HoloLens 2 ürünü ile çoktan değişim başladı bile. En büyük değişimleri elbette eğlence sektöründe göreceğiz. Volumetric video kayıt teknolojilerinin de yaygın kullanımı ile futbol, sinema filmleri, canlı konserler vb etkinlikler, 3 Boyutlu olarak artık bulunduğumuz ortamda AR modda, istersek de etkinliğin yapıldığı yere benzer sanal bir ortamda VR olarak izleyebileceğiz. (Şu anda Magic Leap içerisindeki uygulama ile maçlara ait verileri, gerçek zamanlı olarak 3D ve AR olarak görebiliyorsunuz. Intel & Microsot gibi teknoloji devleri volumetric video teknolojisine büyük yatırımlar yapmaktalar.) Sadece eğlence değil, elbette eğitimden sağlığa, alışverişten sanayiye kadar her alanda XR donanım ve uygulamalarını kullanacağız.
3 Boyutlu görüntü ve seslerinin gerçek dünyanın bir parçasıymış gibi iç içe olduğunu bir gelecekte elbette gerçekliğe dair ayrımlarda giderek ortadan kalkacak. Belki de XR teknolojileri sayesinde, mevcut gerçekliğin zenginleştirilmesi ve yeniden yaratılması ile Platon’dan bu yana peşinde olduğumuz ideaların dünyasına erişebiliriz, kim bilir!
Kaynaklar:
http://etclab.mie.utoronto.ca/people/paul_dir/IEICE94/ieice.html
https://docs.microsoft.com/en-us/windows/mixed-reality/mixed-reality
http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvVmlydHVhbF9yZWFsaXR5