Süt sektörü hem ülkemizde hem de dünyada gerek toplum beslenmesi, gerekse gıda sanayi için ham madde sağlanması anlamında oldukça önemli. Türkiye, sektörde her ne kadar net ihracatçı konumunda olsa da, değişen dinamiklere hızlıca uyum sağlayabilmek, konumunu koruyabilmek ve hatta daha farklı pazarlara açılabilmek için kalitenin sürdürülebilir kılınması gerekiyor. Fakat sektör ülkemizde hâlâ birtakım önemli sıkıntılara sahip.
Bunlardan ilki ve üreticiler açısından en önemlisi maliyetler. Türkiye’de üretim maliyetleri hâlâ oldukça yüksek. İthal yemlerin fiyatlarında meydana gelen dövize bağlı artış, üreticiler için önemli bir problem oluşturuyor çünkü sektördeki en önemli maliyet kaynağı yem maliyeti. Ulusal Süt Konseyi’nin verilerine göre Eylül 2020 itibariyle çiğ süt/yem paritesi hala 1,5 değerinin altında. Bu da üretilen süt ile kullanılan yemin masrafının karşılanamadığı anlamına gelmekte. Hâl böyleyken maliyet baskısı altında kalan üreticiler hayvanlarını satma ya da kesime gönderme eğiliminde olabiliyor.
Bir diğer konu ise kayıt dışı üretim. Süt Konseyi 2018 yılında kayıt dışı üretim oranının hala %50 civarında seyrettiğini ifade ediyor.
Türkiye’de süt sığırcılığı işletmelerinin yapısına bakıldığında genel olarak küçük ölçekli aile işletmeleri olduğu görülüyor. Süt sığırcılığı yapan işletmelerin %67’si 10 başın altında. Büyükbaş hayvanlardan alınan süt verimi ise gelişmiş ülkelerin gerisinde. Dolayısıyla bu aile işletmelerinin, AB onaylı, hastalıktan ari, en az 40-50 baş kapasiteli çiftliklere dönüştürülmesi ve eğitilmesi, süt üretim miktarının ve kalitenin artması bakımından önemli.
Sektörden örnekler
Dijitalleşmenin tüm yaşamımızı dönüştürdüğü gibi, bu sektörde de pek çok örneğini görmek mümkün. Kooperatiflerin ve çiftçilerin, süt üretimini artırmak ve maliyetleri düşürmek için dijitalleşmeden ve mevcut teknolojilerden nasıl faydalandığına dair birkaç örneğe bakalım:
- Hava koşullarını takip ederek otlakların ne zaman suya ihtiyaç duyduğuna otomatik olarak karar veren dijital otomatik kontrollü sulama sistemleri ile hektar başına düşen mera alanı artırımı. Bu şekilde yeni tarım uygulamaları, maliyet azaltma ve genel verim artışına katkıda bulunuyor.
- Blokzincir sayesinde bir çiftçi sütü sattığında, bu kayıt blokzincir üzerine kaydediliyor, sözleşmeye bağlanıyor ve tüm akredite taraflar tarafından anında sistem üzerinden görülebiliyor. Ayrıca blokzincir altyapısı sayesinde sözleşmelerin, siparişlerin, teslimatların, kalite testi sonuçlarının ve ayrıca ödemelerin kayıtları şeffaf bir şekilde tutulmuş oluyor. Ayrıca blokzincir sayesinde tüketiciler de sütün üretiminden rafa gelene kadar geçirdiği aşamaları şeffaf bir şekilde görebiliyor ve bu sayede şeffaflık sağlanmış oluyor.
- Sığırların soy ağacı ve süt üretim kayıtlarının dijitalleştirilmesi, çiftçilerin üreme için en uygun hayvanları seçmelerine yardımcı olurken, en iyi genetik özellikleri yeni nesillere aktararak genel üretimi arttırıyor.
- İneklerin dijitalleştirilmiş dosyalarının, rutin izleme, hastalık önleme ve kontrol sistemlerinin oluşturulması sayesinde hastalıkların daha iyi yönetilmesi mümkün oluyor.
- İneklerin midelerine yerleştirilebilen wireless sensörler aracılığıyla, hayvanın sıcaklığı 31 derecenin üstüne çıktığında meydana gelen pH değişikliği tespit edilebiliyor. Böylelikle ihtiyaç duyulan acil müdahale gerçekleştirilebilirken, potansiyel süt üretiminde %10’a varan bir artış sağlanmış oluyor. Tabii bu sensörlerden alınan bilgiye erişim için çiftliklerin veri destekli yönetim sistemleri altyapısına sahip olması gerekiyor.
Görüldüğü gibi blokzincir, nesnelerin interneti ve büyük veri teknolojileri sektörde gerçekten fark yaratabilecek potansiyelde. Bu nedenle ülkemizde süt üreticilerinin, dünyanın dijitalleşmesinden ve bu teknolojilerin potansiyelinden faydalanması için gerekli altyapının oluşturulması önemli.
Çünkü önümüzdeki günlerde sürdürülebilirliği ve rekabet üstünlüğünü sağlamak adına bu dönüşüm bir seçenekten ziyade bir zorunluluk olacak gibi duruyor. Bu duruma ne kadar erken adapte olunabilirse, fırsatlardan da o kadar erken ve etkili bir şekilde yararlanılır.